Bu sene de beklenen vakit geldi çattı ve üç milyondan fazla öğrenci Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) girecek. Bu periyotlarda birçok haber okuyacak, birçok konuşma dinleyeceksiniz ve imtihana yanlışsız yaklaşılan bu son günlerde neler yapılmalı, neler yapılmamalı konusunda birçok bilgiye maruz kalacaksınız.
Bu bilgilerden birden fazla da öğrencilerin ve ailelerinin imtihana dönük telaşları nasıl yönetecekleri üzerine olacak. Ben ise bugünlerde YKS’nin gençler ve ailelerinin ömründe nasıl yönetilmesi güç bir gerilim ve korku kaynağı haline geldiği noktasına değinmek istiyorum.
SINAV SAVAŞ DEĞİLDİR
Öncelikle bu imtihanın çocuklarda ağır korkuya yol açmasının temel nedeni, imtihana dair erken yaşlarda başlayan ve çocuğun zihninde şekillendirilen manalardır. Bu açıdan çocuklara verilen yanılgılı iki çeşit bildiri olduğunu söyleyebiliriz. Birincisi, çocuklar açısından bu imtihanı hayatta bir dönüm noktası, sonucunda başarılı olamadıkları takdirde hayatta “kaybetmiş” olacakları bir durum, gelecek hayatlarında memnunluk ve huzura ulaşmak için aşmaları gereken bir pürüz olarak tanımlamaktır. Çocuğa daima buna emsal iletiler vermek onda imtihanlarla ve akademik açıdan başarılı olmakla ilgili korku verici inançların yerleşmesine yol açabilir. Bu biçimde aslında çocuk imtihanı hedeflediği bir gayeye giden bir basamak olarak başarılı olmayı istediği bir etap olarak görmekten çok, hayatının muvaffakiyetinin, bütün geleceğinin belirleyicisi olarak anlamlandırır. İmtihan devri geldiğinde ise artık imtihan o genç için bir imtihan olmaktan çok hayatta kaybeden olmamanın savaşı haline dönüşür.
YAŞAM GAYELERİNİ BELİRLEMEK GEREKİYOR
Hayatını ve geleceğini kaybetme ihtimalinin korkusu ise son derece yüksektir. İşte tam da bu durumda imtihana karşı hissedilen doğal ve sağlıklı dert, sıhhatsiz ve baş edilmesi sıkıntı hale dönüşür. Meğer çocuklarımızla imtihanın omurdaki yerini ve ehemmiyetini konuşmak yerine onun hayatta yapmak istediklerini, amaçlarını, maksatlarının kıymetini, bu maksatlara ulaşmanın yollarını konuşmak; onları imtihana değil yapmak istediklerine odaklamak ve hazırlamak hem imtihana çalışmak konusunda daha motive edici olabillir, hem de imtihanın yarattığı çok derdin azalmasına yardımcı olabilir. İmtihan esasen muhakkak amaçlara ulaşmak için atılan adımlar içerisinde bir gerekliliktir, bir kademedir. İmtihanın hayattaki yerini öğretmekten çok ömürde gayeleri ve maksatların ehemmiyetini konuşmak, imtihanın hedefe ulaşmak için bir araç niteliği taşıdığını kavramak/kavratmak çok daha faydalı olacaktır.
DEĞERLİ OLMAK İMTİHAN BAŞARISIYLA İLGİLİ DEĞİLDİR
İkinci kusurlu bildiri ise, ailenin imtihanda başarılı olmayı ya da akademik başarıyı sevilen, bedel verilen bir çocuk olmanın önkoşulu olarak kullanmasıdır. Birden fazla vakit aile bu bildirisi çocuğu ders çalışmaya motive etmek için kullanmaktadır. Fakat bu davranış örüntüsünün altında yatan riskli iletinin farkında değildirler. Ailenin onayı, sevgisi çocuklar için son derece pahalıdır. Benliği ile ilgili tanımlamalarının formlandığı çocukluk devrinde, kendisinin kim olduğu ve bedeli konusunda çocuğun algıları da şekillenmeye başlar. Daima okulda ve imtihanlarda başarılı olduğu takdirde sevgi gören, başarılı akranları övülen ve başarısız olduğu için onlarla kıyaslanıp onların daha uygun çocuklar olduğunu duyan çocuklar, hayatta sevilen ve pahalı biri olmak için akademik başarıyı bir mecburilik olarak görmeye başlayabilirler. Bu durumda da imtihanda başarılı olmak artık akademik bir değerlendirmeye girip yükseköğretime geçmenin bir yolu değil, hayatta bedelli bir insan, hürmet gören bir insan, sevilen bir insan olmanın imtihanı olarak görülebilir. Yeniden bu durumda da imtihanın yarattığı doğal ve motive edici dert, imtihanda başarısız olmak durumunda çocuğun tüm bedelini kaybetme, bedelsiz olma ve sevilmeme riskinin sıhhatsiz ve baş edilemez korkusuna dönüşür. İmtihanda başarısız olmanın sonucu artık amaçlarına ulaşmakla ilgili değil bir insan olarak sevilen bedelli biri olamamayla ilgili hale gelir. Aileler esasen sevgilerini ve onaylarını motive edici bir araç olarak kullanmak ve çocuklarının daha başarılı bir meslek yolunda ilerlemelerini isterlerken bu tıp bildirilerle aslında onların meslek seyahatlerini zorlaştırırlar.
NE AŞILADIĞIMIZA DİKKAT ETMEK GEREK
Sonuç olarak imtihanda başarılı olmak akademik bir performanstır, bu performansın âlâ ya da makûs olması bireyin bedelini ve hak ettiği sevgiyi belirleyen bir ölçüt, ömrün bedelini belirleyen anlamlandırmalar olamaz. Bu açıdan gerek akademik açıdan başarılı olma, gerek YKS üzere kıymetli imtihanlar kelam konusu olduğunda çocuklarımıza söylediklerimizle onlara ne cins inançlar aşıladığımızın farkında olmak kıymetlidir. Unutmayın çocuğumuzun amaçlarına uygun adımları atarak ilerlerken içinde bulundukları durumu sağlıklı değerlendirmeleri ve duruma ait gerçek tanımlamalar yapmaları onların amaçlarına ulaşmada çok daha yardımcı olacaktır.