GİRİŞ
Partnerinizin sizi diğer birine duygusal yakınlık hissederek mi yoksa diğeriyle cinsel birliktelik yaşayarak aldatması mı daha çok rahatsız eder?
Kadınların büyük çoğunluğu partnerlerine karşı duygusal kıskançlık hissederken, erkekler cinsel kıskançlık duyarlar.
Kıskançlık, bir rakibin varlığı nedeniyle yaşanan ilgi kaybı ya da alakanın kaybedilmesine yönelik bir tehdit sonucu yaşanan olumsuz his durumudur. (Mathes ve Severa, 1981) Darwin ise kıskançlığı, bağlantıyı müdafaaya yönelik bir içgüdü olarak görmüş ve genlerini çocuklarına geçirerek soylarını sürdürmeleri için gerekli olduğunu söylemiştir.
Bu yazı, evrimsel psikoloji perspektifinden bu soruların yanıtını vermektedir. NOT: Psikolojide bu sorunun karşılığına farklı perspektifler açısından farklı karşılıklar verilmiştir. Bu karşılıklar, sırf evrim kuramına nazarandır.
Eş seçimi: Bayan ve erkeklerin aradığı özellikler
Evrimsel olarak, eş seçimi rastgele değildir; tam bilakis, aşikâr başlı faktörlere nazaran bu seçim yapılır. Her iki cinsiyet için, eş seçiminde kibarlık ve karşılıklı sevgi aranan en değerli özelliklerdir. Lakin, bayanlar ve erkeklerin eş seçiminde aradığı özellikler değişkenlik gösterir:
Erkekler, eş seçiminde fiziksel cazipliği öne koyar.
Kadınlar ise eş seçiminde hem kişisel özelliklere (hırslı, dışadönük, zeki, yeterli eğitimli) hem de sosyal özelliklere (güç, muvaffakiyet, toplumsal statü) nazaran karar verir.
Peki, bu farkın sebebi nedir?
Ebeveyn Yatırımı: Ebeveynler, soyunun devam edebilmesi için çocuklarına birtakım yatırımlar yapar. Bayanların yatırımı yüksek olduğu için çocuğunu en yeterli biçimde büyütebilmek maksadıyla kendisine aile kurmakta yardım edecek, onu ekonomik olarak destekleyecek (hırslı ve dışadönük insanların daha başarılı olduğuna dair inanç) ve ona bağlılık göstererek onu terk etmeyecek bir eş arayışındadır. Bu yüzden de erkeğe nazaran daha seçicidir. Erkekler ise fizikî olarak alımlı ve genç bayanların doğurganlığını daha yüksek gördüğü ve genlerini taşıyarak soyunu devam ettirebileceğine inandığı için eş seçiminde onları tercih eder.
Kadınlar: Çocuğunu en güzel biçimde büyütebilmek emeliyle kendisine aile kurmakta yardım edecek, onu ekonomik olarak destekleyecek ve ona bağlılık göstererek onu terk etmeyecek bir eş arayışındadır. Bu yüzden de erkeğe nazaran daha seçicidir.
Erkekler: Genlerini taşıyarak soyunu devam ettirebileceği ve doğurganlığı yüksek, fizikî olarak alımlı ve genç bayanları tercih eder.
Peki, kıskançlık nedir ve neden oluşur?
Kıskançlık: Neden oluşur?
Kadın ve erkekler neden farklı şeyleri kıskanırlar?
Evrim kuramına nazaran erkekler, partnerinin cinsel sadakatsizliğini daha çok kıskanırlar zira babalıkla ilgili kuşku doğar ve doğurgan bir partnerin “rakip”lerinden birine karşı kaybedilmesi kelam hususudur. Babalık kuşkusu, çocuklarının gerçek babası olup olmadığına dair duyulur. Cinsel sadakatsizlik sonucu ebeveyn yatırımlarını (maddi ve manevi yatırımlar) öteki birinin çocuğuna yapma ihtimali vardır. Bu kıskançlık; kaynaklarını kendi soyundan birine aktararak kendi soyunun sürmesini engellediği için doğar. Onlar için “tek cinsel partner” olmak hasebiyle çok değerlidir.
Kadınlar ise partnerleri öbür birine dair duygusal yakınlık hissettiğinde daha çok kıskanırlar. Bunun sebebi, erkeğin sağladığı kaynakların ve bağlılığın tehlikede olmasıdır. Bayanlar, eş seçimi konusunda ziyadesiyle seçici olduktan ve kendisine/çocuğuna hem maddi hem de manevi kaynaklar sağlayacak bir partner bulduktan sonra ondan bağlılık bekler. Lakin, erkeğin diğer bir bayana duygusal yakınlık duyarak onu aldatması tüm bu kaynakların kaybına yol açar.
Kıskançlık: İnançlar
Kıskançlığın gelişiminde toplumsal olarak öğrendiklerimiz de tesirlidir. Bayanlar cinselliği duygusal yakınlık, sevgi ve şefkatle bağdaştırırken erkekler bunu bir muvaffakiyet, heyecan ve fizikî rahatlama ile ilişkilendirir. Bu yüzden de cinsellikle ilgili olan inanç farklılıkları kıskançlığı da tesirler.
Erkeklerin inancına nazaran, bayanlar cinsel bir beraberlik yaşamadan da diğerlerine âşık olabilirler. Şayet cinsellik varsa, bayanlar duygusal olarak da diğerine yakınlık duyuyordur. Yani, bayanların onları hem duygusal hem de cinsel olarak aldattığını düşünürler. Bu da ilginin sonu demektir.
Kadınların inancına göreyse, erkekler öteki birine âşık olmadan da cinsel birliktelik yaşayabilir. Lakin diğer birine duyulan duygusal yakınlık, münasebetlerine karşı gerçek bir tehdittir.