Teknolojinin ömrün tüm alanlarında yaygınlaşmasıyla bir arada herkes üzere çocukların da televizyon, tablet, bilgisayar, telefon üzere ekranlar üzerinden harcadığı mühletler daha çok artmaya başlamıştır.
Ekrana maruz kalmak yediden yetmişe herkesi etkilese de erken çocukluk periyodu; bilişsel, lisan, toplumsal, duygusal, öz bakım ve psiko motor gelişim alanları dediğimiz temel gelişimsel yapı taşları ismine hayli kritik bir periyottur. Erken çocukluk olarak tabir edilen 0-6 yaş periyodunun çocuk gelişiminde kritik olmasının sebebi, çocukların etkileşim içinde oldukları her türlü uyaranın onların gelişim temellerinin atılmasında güçlü bir tesire sahip olmasından kaynaklanır.
Sonuç olarak çocuklar için kritik gelişim evrelerini içeren 0-6 yaş periyodu erken cocuklukta ekran kullanımı olmalı mı yoksa kullanılmaması mı gerektiği ebeveynler tarafından merak edilen bir soru haline gelmektedir.
Çocuk Gelişiminde Ekrana Ayrılan Süreyi Nasıl Ayarlamak Gerekir?
Ebeveynler, çocuklarının ekran kullanımları hakkındaki sorulara karşılık ararlarken, ekran kullanımının da tüm tesirlerini göz önünde bulundurmalıdırlar.
Günümüz şartlarında erken çocuklukta ekran kullanımı çoklukla olumsuz tesirleri ile göz önünde olsa da yavaş yavaş ekran kullanımının çeşitli biçimlerde fırsata çevrilebilmesi de gündeme gelmektedir. Bilhassa pandemi devriyle bir arada dijital çağın tesirlerini hayatımızın içinde daha da fazla hissederek neredeyse hepimiz çocuklarımız için ekranı eğitime, toplumsal imkanlara ve oyuna aracı etmiş bulunmaktayız.
Bu müddet içerisinde ebeveynler ekran kullanımıyla ilgili olarak çocuğun kaliteli vakit geçirmesini sağlamak ile çocuğun vakit öldürmesine göz yummak durumlarının ortasındaki ayrımı çok uygun yapabildiklerinde ekran kullanımının artık olumlu tesirlerinden de bahsetmek mümkün olabilmiştir. Fakat ekran kullanımın olumlu tesirlerinden kelam edebilmek için her şeyden evvel ekranı ‘‘amaç’’ olarak değil ‘‘araç’’ olarak görmek ortasındaki ayrımı profesyonelce yapmak gerekir.
Ekranı Emel Edinmek ile Araç Edinmek Ortasındaki Fark Nedir?
Bu iki kavram ortasındaki en büyük farklılığı şöyle açıklayabiliriz. Ekranı maksat olarak kullandığınızda çocuklarımız ekranın içindekilere hizmet eden asosyal varlıklara dönüşürken, araç olarak kullanabildiğimizde ekranın çocuklarımıza hizmet ettiği ve çocuklarımızın toplumsal taraflarını devam ettirebildikleri bir araca dönüşmektedir. Bu nedenle ekran kullanan çocukların evvel ekran üzerinde ne ile vakit geçirdiklerini ve bunların çocuklarımıza nasıl tesirleri olduğunu anlamak gerekir. Böylelikle ekrana ne kadar maruz kalması gerektiğine yönelik sorunun karşılığını fakat bunu bilerek verebiliriz. Zira çocuğu tembelleştiren, çocuğun vakitle asosyalleşmesine neden olan, ekran bağımlılığına kaymasını tetikleyen tüm platform ve oyunlara maruz kalmak ile ekranın olumsuz tesirlerine maruz kalmak birebir manaya gelmektedir.
Ancak ebeveyn denetiminde online olarak çocuğun toplumsallaşmasını sağlayan bireylerle belirli bir müddet görüşmek ya da çocuğun okul, park, arkadaş kümeleri üzere toplumsal ortamlarda da faal vakit geçirdikten sonra eğlenmek için sonlu müddette ekran üzerinden yaşına uygun bir görüntü açması, sinema izlemesi yahut oyun oynayabilmesi, toplumsal gelişimini destekleyen online mesken çalışmaları ile marifet kazanımı sağlatan online aktiviteler yapabilmesi çocuğun ekranı araç olarak kullanmasını sağlamaktadır. Böylelikle çocuk ekranı kendi toplumsal gelişimine hizmet eden bir araç olarak kullandığı için bunların çocukta bağımlılık oluşturmadan tolere edilebildiği düşünülmektedir. Bu nedenle de bağımlılık yaratan içeriklerin tam bilakis eğitici içeriklerin olduğu ekrana maruz kalmak çocuğun bilişsel, duygusal ve davranışsal süreçlerine yansıyan olumsuz tesirlerini de daha çok azaltmaktadır.
Çocuk Gelişiminde Ekrana Ayrılan Sağlıklı Bir Müddet Ne Kadardır?
Uzmanlar tarafından erken çocukluk devrinde çocukların gün içerisinde 1 saatten daha fazla ekran kullanımına maruz kalması tavsiye edilmemektedir. Lakin çocuklarda ekrana maruz kalma müddeti 1 saat formunda kesin bir kural da değildir. Bu mühlet yaşa bağlı olarak 1 saatten daha az olabilir.
Örneğin 0-2 yaş ortası bebekler için ekran kullanımı çok daha hassas bir husustur. Bu yaş aralığında ekran yalnızca bebeğin yaş gelişimine uygun ninni, müzik, masal, dans, müzik üzere duyusal gelişimini destekleyici içeriklere ulaşmak ismine araç olarak kullanılmalıdır.
Bu yaş aralığında bebeğin tek başına ekrana bakması katiyetle önerilmez. Bunun yerine ebeveynin ekranı kullanarak gerekli görürse ekran aracılığıyla bebeğin öğrenme süreçlerini toplumsal gelişimini destekleyen müzikleri dinlemesi, sesleri duyması ve ebeveyniyle birlikte ritim tutması, müzik söylemesi, hayvan seslerini, hisleri muhakkak eden sesleri taklit etmeye yönlendirilmesi üzere aktiviteler tavsiye edilir.
Bu yüzden 0-2 yaş ortasında ekran kullanımı yalnızca ebeveynler tarafından yapılmalı ve bebek ebeveyninin elinde de ekranı uzun müddet görmemelidir. Zira bu durum bebeğin ekrana karşı olan merakını arttırabilir.
Bu yüzden 0-2 yaş ortasındaki çocuklar için ekran kullanımı yalnızca bebeğin gelişimini destekleyen, kolay vazifelere dayanan çok sonlu kısa mühlet içermelidir. Bu nedenle bu yaş aralığında ekran, yalnızca ebeveynin elinde durmalı ve her vakit ebeveynin denetiminde kalmalıdır.
Ancak manzaralı bağlantı kurma durumu kelam konusu olursa, bebeğin karşısında yani ekranın öteki ucunda bebekle ilgilenen, onunla bağlantı kurmaya çalışan, ses tonunu, vücut lisanını, jest ve mimiklerini bebeğe mahsus bir formda faal olarak kullanan canlı bir birey varsa bu durum bebeğin bağlantı marifetlerini destekleyebileceği için ve karşılıklı etkileşim içerebileceğinden ötürü 1 yaşından sonra ebeveyn denetiminde kısa bir mühlet bebeğin ekrana bakmasına müsaade verilebilir.
Genellikle erken çocuklukta 2-6 yaş ortasında da tek seferde bir saat ekrana maruz kalmak çocukların hem göz sıhhati için hem de psiko-sosyal gelişimi için önerilen bir durum değildir.
İletişim ve göz teması kurma marifetleri sağlıklı halde gelişmiş 2-6 yaş devri çocukların yaş devrine nazaran 15’er dakikalık periyodlarla farklı vakit dilimleri içerisinde günde 4 seferde ya da yarım saatlik periyodlarla günde 2 seferde toplam en fazla 1 saat olarak ekrana maruz kalmaları ekseriyetle uzmanların önerdiği ülkü sürelerdir. Elbette bu mühlet idaresinin ve ekran içeriğinin yeniden ebeveynlerin nezareti altında olması gerekir.
Ancak ekrana maruz kalmaya yönelik müddet aşımları olduğunda ve çocuğun o an faal bir ekran kullanımı kelam konusu değilse ekrana maruz kaldığı mühletten daha fazla süreyi çocukla etkin formda oyun oynayarak, ona zihinsel ve toplumsal marifetlerini kullanabileceği ortamlar hazırlayarak çocuğu desteklemek gerekir.
Örneğin bir çocuk 1 saat pasif halde eğitici içerikte olmayan görüntüler izlediğinde, hem ekranın hem de sanal ortamın olumsuz tesirlerini çocuk için nötr hale getirebilmek ismine o çocuğa en az 1- 1buçuk saat faal oyun oynayabildiği ve irtibat kurabildiği toplumsal bir ortam yaratmak gerekebilir.
Böylece pasif ve fonksiyonsuz içerikli ekran kullanımı müddetince çocukta bastırılan maharetleri, etkin oyunun getirdiği kazanımlarla destekleyerek çocuğun psiko-sosyal gelişiminin olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmeye çalışılır. Bu yüzden de şuurlu ekran kullanımı ve ekranı araç olarak kullanmak çok kıymetlidir.
Tüm bu bilgiler doğrultusunda çocuklar için ekranları kullanıp kullanmamak bazen ebeveynlerin elinde üzere görülse de dijital devrin kuralları da göz önünde bulundurduğunda ekranların kullanılması kaçınılmaz bir son hatta birtakım noktalarda gereklilik olarak kıymetlendirilebilir.
Ancak bu durumda ebeveynlerin, erken çocuklukta ekran kullanma yahut kullanmama seçeneklerinden birinde karar kılmaktan fazla ekranın nasıl ve ne kadar kullanılması gerektiği üzerine ağırlaşmaları daha sağlıklı ve gerçekçi bir karar olabilir.
Ekranların çocuklar tarafından nasıl kullanılması gerektiği sorusunun yanıtını daha ayrıntılı anlatmadan evvel ekran kullanımı hakkında yapılan araştırmalarla ilgili ebeveynlerin bilgi sahibi olmaları gerekir.
Erken çocuklukta ekran kullanımı hakkında yapılan araştırma sonuçları ebeveynler tarafından incelendikten sonra ekranların fonksiyonel kullanım biçiminin seçilmesi çocukların gelişim basamaklarını inançla çıkmalarına yardımcı olmaktadır. Zira ekran kullanımının erken çocukluktaki gelişimsel tesirleri hakkında yapılmış bilimsel araştırma sonuçlarından haberdar olmak ebeveynlerin bu konuda en gerçek bilgileri edinmelerini sağlamaktadır.
Bu sayede ekran kullanımında ferdî tercihler yahut yaşantılar sonucu öğrenilenlere nazaran değil, bilimsel gerçekliklere dayalı olarak uygun hudutlar belirlenir. Erken çocuklukta ekran kullanımı bilimsel araştırmalar ışığında incelendikten sonra çocukların yaşlarına uygun sonların ne olması gerektiği hakkında verilecek bilgiler ebeveynlerin başlarındaki soru işaretlerini cevaplayacaktır.
Erken Çocuklukta Ekran Kullanımı Hakkında Yapılan Araştırmalar Ne Diyor?
Erken çocuklukta şuurlu ekran kullanımına bağlı olarak yapılan araştırmalar olumlu sonuçları ortaya çıkartırken, bilinçsiz ve ağır ekran kullanımı ise çocukların gelişimsel sürecinde olumsuz sonuçlara neden olmaktadır.
-
Erken Çocuklukta Ekran Kullanımına Yönelik Olumlu Araştırmalar:
-
Bilinçli Ekran Kullanımı Çocukların Psiko-Sosyal Gelişimini Destekleyebilir.
Teknolojik aygıtlarla etkileşim içinde olmanın uygun şartları sağlandığında ekran kullanımının fırsata dönüştürülebileceğine yönelik görüşlerden birine nazaran; çocukların gelişimsel gereksinimlerine ve öğrenme biçimlerine takviye olmak ismine geliştirilen teknolojik uygulamaların; ebeveyn denetiminde ve çocukla etkileşim içerisinde kullanılması sonrasında çocukların lisan, bilişsel, psiko-motor, öz bakım, toplumsal, duygusal gelişim alanlarında ilerlemeler gözlemlendiğini belirtmektedir.
-
Bilinçli Ekran Kullanımı Çocukların Özgüveninin Artmasında Olumlu Rol Oynayabilir.
Teknolojik imkanların ve teknolojik aygıtların hakikat kurallar çerçevesinde fırsat olarak değerlendirilebileceğini savunan farklı bir çalışmaya nazaran, internetin kullanıldığı çeşitli teknolojik aletler aracılığıyla çocuklar, gerçek ömürde tahminen de hiç karşılaşamayacakları kişi ve durumlarla etkileşim içerisine girebilmektedirler.
Bu etkileşimlerin de çocukların toplumsal tecrübe kazanma fırsatları ile birlikte öz inançlarını de arttırdığı görülmektedir. Örneğin ekran aracılığı ile çocuklar sevdiği çizgi sinema karakterini yaratan kişiyi ya da sevdiği şarkıyı besteleyen sanatçıyı, müzikçiyi tanıyabilir, onun hakkında bilgi sahibi olabilir, hatta ebeveyn denetiminde onun canlı yayın görüntülerine katılarak ona soru sorma, onunla tanışma yahut konuşma fırsatı bile bulabilmektedirler.
Böylece çocuğun vakit ve yer olarak fizikî biçimde bulunamadığı ortamlara çocuk, interaktif formda katılabilir. Lakin çocuğun uygun olmayan şahıslarla oluşabilecek irtibatlarını önlemek ismine bu çeşit etkileşimlerin sadece ebeveyn denetiminde olması çok kıymetlidir.
-
Bilinçli Ekran Kullanımı Çocukların Sorun Çözme ve Planlama Hünerlerini Geliştirmesini Destekleyebilir.
Ekran kullanımının destekleyici öge olarak kullanılabileceğini vurgulayan öteki bir çalışmada ise bilgilere ulaşmak ismine interneti etkin ve tesirli biçimde kullanmanın, çocukların sorun çözme ve planlama üzere hünerlerinde gelişmeler sağlayacağı üzerinde durulmaktadır.
Bu çalışmalara nazaran bilhassa oynanan oyunun ve ekran aracılığıyla çocuğa gösterilen içeriklerin strateji çeşidinde olması da çocukların planlama ve sorun çözme marifetlerine takviye sağlamaktadır.
-
Bilinçli Ekran Kullanımı Çocukların Empati Maharetlerini Geliştirebilir.
İçeriğinde karakterler bulunan oyunlar, çocukların oyundaki karakterleri tanıyabilmek ismine onlar üzere düşünmeye çalışmalarıyla birlikte çok boyutlu düşünme ve empati hünerlerinde artış sağlamaktadır. Lakin yeniden de çocuklara tanıtılan ve çocukların modelleyebileceği karakterlerin çocuk masal kitaplarından da tanıtılarak çocuğun tıpkı vakitte kendi hayal gücüne nazaran o karakteri hayal etmesi fırsatı çocuğa tanınmalıdır.
Çünkü ne yazık ki ekranlar birçok vakit çocuğun çok fazla düşünmesine gerek duymadığı hazır içerikleri, hazır görselleri ve hazır bilgileri sunarlar. Bu nedenle çocukların edilgin değil de faal bir biçimde zihinsel hünerlerini kullandığı ekran etkileşimi onların bilişsel gelişimini destekleyebilmektedir.
-
Bilinçli Ekran Kullanımı Çocukların Lisan Gelişimine Olumlu Katkı Sağlayabilir.
Ekranın uygun şartlarda kullanılmasının çocuk gelişimini desteklediğine dair yapılan bir çalışmada ise; ekran aracılığı sayesinde çocuğun bir yetişkinle etkileşim içerisinde olup, diyalog kurmaya ve irtibatı sürdürmeye etkin iştiraki olduğu surece ekranın, çocuğun lisan gelişimi üzerine müspet tesirlerinin olduğu istikametindedir.
Bu durum çocuğun lisan gelişimini destekleyen aktivitelerin ve toplumsallaşma süreçlerinin online kanal üzerinden de yürütülebilecek formda bilimsel olarak evrilmesiyle ilgilidir.
Dil gelişimini destekleyen oyunlar, dinleme ve tekrar etmeye yönelik lisan aktiviteleri, 5N 1K soru-cevap alıştırmaları ve gerekli görüldüğünde çocuk için bir uzmandan ya da öğretmenden online takviye alabilme durumu da faal bağlantısı sağlayarak çocuğun lisan gelişimini olumlu manada etkileyen bir öteki durumdur.
-
Erken Çocuklukta Ekran Kullanımına Yönelik Olumsuz Araştırmalar:
Bilimsel alanda ekranların erken çocuklukta gelişimsel fırsat ve destek olarak kullanılabileceğine dair araştırmalar olsa da epey fazla sayıda yapılan araştırma ve günlük hayatta karşılaşılan gelişimsel zorluklar dikkate alındığında, teknolojinin ilerlemesiyle ekrana maruz kalan çocukların bu süreçte pek çok açıdan da olumsuz tarafta etkilendikleri görülmektedir.
Özellikle erken çocukluk devrinde ekran başında sanal olarak geçirilen müddet içerisinde çocukların gereksinimleri olandan çok daha fazla sayıda uyarana maruz kaldıkları vurgulanmaktadır.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocukların Dikkat Hünerlerini Zayıflatabilir!
Yapılan çeşitli araştırmalara nazaran, çocukların gelişimsel muhtaçlıkları göz önünde bulundurulduğunda gerekenden fazla uyarana maruz kalmaları çocukların vazifeye odaklanmalarını ve konsantrasyonlarını sürdürmelerini zorlaştırdığı için dikkat hünerlerinde düşüşler meydana gelmektedir.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocuklarda Toplumsal Maharet Eksikliğine Neden Olabilir!
Erken çocuklukta ekran kullanımının dezavantajları hakkındaki kimi çalışmalara nazaran ise; ekranda geçirilen uzun müddet sebebiyle çocukların gerçek hayattan uzak kaldıkları ve kâfi yaşantısal deneyimleri edinemedikleri savunulmaktadır. Bu durumların sonucunda çocuklarda tüm gelişimsel alanlarda öğrenme, sağlıklı davranışları modelleme, bağlantı ve toplumsal maharet eksikliklerinin gün yüzüne çıktığı görülmektedir.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocukların Hayal Gücü ve Yaratıcılıklarını Köreltebilir!
Yapılan öbür araştırma sonuçlarına nazaran ekranlarda çocuklara hazır ve komplike bir biçimde sunulan uyaranlar sonucunda, çocukların hayal gücü ve yaratıcılıklarının köreldiği ortaya konmaktadır.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocuklarda Otizm Riskini Arttırabilir!
Bazı çalışmalar bilhassa 0-3 yaş periyodunda ağır biçimde ekrana maruz kalan ve öteki bireylerle etkileşimi az olan çocuklarda otizm görülme riskinin arttığını göstermektedir. Bu durum sebebiyle psikiyatri kliniklerine ve ruhsal danışmanlık merkezlerine de ağır olarak müracaatlar yapılmaktadır.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocukların Lisan Gelişimini Olumsuz Tarafta Etkileyebilir!
Erken çocuklukta lisan gelişiminin de ekran kullanımından olumsuz biçimde etkilendiğine dair bilimsel araştırmalar mevcuttur. Bilhassa televizyona 0-3 yaş devrinde uzun vadeli ve rastgele bir faal iştirak kelam konusu olmadan yalnızca izleyerek yahut dinleyerek maruz kalan çocukların lisan gelişiminin akranlarına oranla daha geride olduğu görülmektedir.
Araştırmanın sonucunda ortaya çıkan, çocukların televizyonu dikkatlerini vererek seyretmeden bile birebir ortamda televizyon sesine maruz kaldıklarında da lisan gelişimlerinde geride kaldıkları bulgusu, dikkate kıymettir.
Çünkü konuşma mahareti karşılıklılık algısıyla gelişen bir marifettir. Yani çocuğa konuşmayı öğretebilmek için yalnızca çocuğa yönelik konuşarak, onunla tıpkı uzunlukta durarak, onunla göz teması kurarak, onu sağlıklı dokunuşlarla destekleyerek, ses tonu ve vücut lisanını çocuğun yaş gelişimine uygun seviyede kullanarak konuşulanların yalnızca çocuğa mahsus olarak yansıtılması gerekir.
Böylece çocuğu konuşmaya teşvik edici halde olumlu etkileyerek, ona sağlıklı model olarak, onunla duygusal bağ kurarak ondan da manalı konuşma reaksiyonu almayı sağlayabiliriz. Lakin televizyondaki tüm konuşmalar ne kadar ağır sözler içerse de çocuk kendisiyle özel olarak etkileşime girildiğini hissedemez ve lisan marifetlerini geliştirmek ismine aktif bir diyalog pekiştirmesi yapamaz.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocuklarda Obeziteyi ve Öbür Yeme Bozukluklarını Tetikleyebilir!
Erken çocukluk periyodunda ekrana uzun mühlet maruz kalan çocukların obezite açısından da risk altında çalışmalarla lisana getirilmektedir. Tıpkı vakitte ekran karşısında yemek yiyen çocukların yediklerinin farkına varamamakla birlikte ileride yeme bozukluğuna sahip olma olasılıkları bakımından tehdit altında oldukları benzeri çalışmalarda vurgulanmaktadır.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocukların Kaliteli Uyku Uyumalarına Mani Olabilir!
Ekran ve uyku kalitesi hakkında yapılan araştırmalar, bilhassa uykudan evvel son 1 saat içerisinde maruz kalınan ekran ışıklarının çocukların uykuya dalmasını zorlaştırdığı ve uykunun kalitesini düşürdüğünü göstermektedir. Uykunun kalitesinde gerçekleşen bozulmalar ise çocuklarda, dolaylı olarak hem fizikî hem de zihinsel fonksiyonlarda bozulmalara sebep olmaktadır.
Çocukların uyuması gereken kaliteli uyku sağlanamadığında kısa vadede çocukların zihinsel fonksiyonlarında bozulmalar ve gün içerisindeki öğrenme potansiyelinde aksamalar meydana gelmektedir. Uzun vadede ise kaliteli uykunun büsbütün bozulmasıyla büyüme hormonunun kâfi seviyede salgılanamaması sebebiyle çocuğun gelişiminde gerilikler görülebilmektedir.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocukların Kemik ve Kas Gelişimleri ile Göz Sıhhatlerini Olumsuz Etkileyebilir!
Yapılan birtakım araştırmalara nazaran çocukların ekrana maruz kalma müddetince oturuş konumları, kemik ve kas gelişimlerini sekteye uğratırken gözlerinde de kuruluk ve yorgunluk üzere belirtiler ortaya çıkarabilmektedir.
-
Yoğun Ekran Kullanımı Çocuklarda Saldırgan Davranışları Arttırabilir!
Ekran kullanımının çocukların davranışları üzerindeki olumsuz tesirlerine değinen öteki araştırmalarda ise, ekran kullanımıyla bir arada maruz kalınan içerikte şiddet ögelerinin ağır biçimde bulunması sonucunda çocuklarda saldırgan davranışların arttığı görülmektedir.
Erken Çocuklukta Ekran Kullanımı Hakkında Ebeveynlerin Baş Karışıklıkları Nelerdir?
Erken çocuklukta ekran kullanımı hakkındaki araştırmalar ağır olarak ekranın olumsuz tesirleri üzerinde dururken yakın vakitte yapılan yeni araştırmalar ise ekranı araç olarak sonlu ölçülerde kullandığımızda, çocuklar ismine fırsata çevrilebileceğine vurgu yapmaktadır.
Yukarıda da belirtildiği üzere kimi araştırmalar ekran kullanımını katiyen ziyanlı bulurken, birtakım araştırmaların ise ekran kullanımının çocuklarda gelişimsel özelliklerinin destekleyici bir öge olarak kullanılabileceğinin vurgulaması sonucunda ebeveynlerin aklı karışabilmektedir. Üstelik içinde bulunduğumuz dijital devrin günlük şartlarında ekransız bir hayat biçiminin çocuklar için mümkün olmamasına karşın ekrandan büsbütün yoksun kalmak da çağın getirilerine ahenk sağlayamama biçiminde kendini gösterebilir.
Öyleyse ekranların pek çok olumsuz tesiri herkes tarafından bilinirken, ekranlardan büsbütün uzaklaşabilmenin de gerçekçi olmaması sebebiyle erken çocuklukta ekran kullanımına hangi açıdan yaklaşmak daha hakikat olur?
Aslında ekran kullanımının hali, müddeti ve bağlamının incelenmesi sonucunda bu soruya yanıt vermek gerekir. Bu sebeple uygun koşullar korunarak çocukları ekranlarla tanıştırmak onlar için en emniyetli ve destekleyici tercih olacaktır.0-6 yaş devrinde ekran kullanımında uygun koşullar korunduğu sürece teknolojik aletler çocukları ziyanlı taraflarıyla etkilemek yerine çocukların hayatında destekleyici bir faktör olarak yer alması amaçlanmaktadır.
Erken Çocukluk Devrinde Ekran Kullanımları Nasıl Olmalıdır?
Erken çocuklukta ekran kullanımının yaş sınırlamaları, içeriği ve müddeti üzere ayrıntılara dair yapılan araştırmalar çerçevesinde ve çağın gereklilikleri de göz önünde bulundurulduğunda bilimsel etraflarda yeni kararlar geçerli olmaktadır.
Örneğin Amerikan Pediatri Derneği yapmış olduğu çalışmalarda 2 yaşından küçük çocukların ekranlardan uzak tutulmasını tavsiye ederken, 18 aydan küçük çocuklar için ise ebeveyn denetiminde yalnızca imajlı sohbet uygulamalarının kullanılmasını uygun bulmuştur.
(Aşağıda verilen tavsiyeler Amerikan Pediatri Derneği’nin tekliflerine dayanmaktadır.)
-
18 ay öncesindeki çocukların ekrana bakarak maruz kalmaları durumunun yalnızca ebeveynlerinin denetiminde aile yakınlarıyla manzaralı görüşme yapmaya dair uygulamaları kullanmaları halinde olması gerektiği önerilmektedir.
-
18-24 ay periyodunda çocukların ekranla tanışması için gelişim periyotlarına uygun inançlı uygulamalar ve programlar seçilmelidir. Çocuklar için seçilen uygulama ve programların ise daha çok eğitici ve gelişimi destekleyici içerikte olması önerilir. Ekran kullanımında ebeveynler çocuklarının yanında olmalı ve ekrandaki içerikler hakkında çocuklarına geri dönütler vermelidirler. Bu geri dönütler içeriğe uygun olacak çeşitli bakış ve mimikler, ses, söz yahut cümleler, aşikâr vücut hareketleri olabilir. Böylelikle çocuk ekran karşısında pasifize edilmemiş olur.
-
2-6 yaş devrinde ekranla geçirilen müddet 1 saatle sonlandırılmalıdır. Müddet aşımları durumunda ise bu mühletin muhakkak 2 saate ulaşması önerilmemektedir.
Erken Çocuklukta Ekran Kullanımının Ziyanlarını Önlemek için Ebeveynler Neler Yapmalıdır?
-
Ebeveynlerin ekran kullanım halleri ve müddetleri ile çocuklarına örnek olmaları değerlidir.
-
Çocukların ekran kullanım yeri, vakti, içeriği, niteliği ve mühleti aşikâr kurallara bağlanmalıdır.
-
Erken çocuklukta ekran kullanımının ekseriyetle oturma odası üzere günlük olarak vakit geçirilen bir yerde ve ebeveyn denetiminde olması önerilir.
-
Çocukların yaşına uygun olmayan içeriklere maruz kalmamaları ismine internet kullanımı için oluşturulmuş çeşitli aile güvenlik sistemlerinin kullanılması yararlı olabilir.
-
Çocukların uyku kalitesini arttırmak için uyku vaktinden en az bir ya da bir buçuk saat evvel ekran kullanımını bırakmaları değerlidir.
-
Çocukla ebeveyn etkileşimi içerisindeyken teknolojik aletlerin mümkünse ortamdan uzak tutulması yahut etkileşimi etkilemeyecek biçimde ortamda bulundurulması önerilir.
-
Çocukların toplumsal duygusal gelişimi için akranları yahut aile üyeleri üzere bireylerle bir ortada olacakları vakitlerin varlığına dikkat edilmelidir.
-
Çocukların fizikî, duygusal ve toplumsal muhtaçlıklarını karşılayabileceği vakitlerin ve gerçek kaynakların varlığından emin olunmalıdır.
-
Çocuklara ekran kullanımı hakkında hudut koyulurken şayet yaş seviyesi uygunsa bu kurallar nedenleri açıklanarak ve çocuklarla bir arada belirlenmelidir.
-
Çocuklara ekran kullanımı konusunda asla değişmeyen katı hudutlar yahut yasaklar koymaktan fazla, muhtaçlık hallerinde küçük esneme hissesi yapılabilecek ve çocuk-ebeveyn işbirliğini destekleyecek tavırların tercih edilmesi önerilir.
Erken Çocuklukta Ekran Kullanımının Ziyanlarını Önlemek için Ebeveynler Neleri Yapmamalıdırlar?
-
Ekranların; çocuğa yemek yedirmek, onun duygusal muhtaçlıklarını karşılamak yahut dikkatini dağıtmak için kullanılmaması gerekir.
-
Çocuklarda ekran kullanımının ebeveynin dinlenmesi için uzun periyodik bir araç haline gelmesi önerilmez.
-
Çocukla sık vakit geçirilen ortamlarda televizyon üzere teknolojik aletlerin daima çalışır pozisyonda bulunmamasına dikkat edilmelidir.
-
14 yaşından evvel çocuğun ismine rastgele bir toplumsal medya hesabı açılması önerilmez.
Verilen teklifler ekranların erken çocuklukta sağlıklı ve yararlı biçimde kullanılmasına dayanak olmak için hazırlanmıştır. Lakin hayat içerisinde oluşan çeşitli zahmetler sonucunda bu teklifler ebeveynler tarafından uygulanamayabilir.
Geçmiş yaşantılar, inançlar, günlük hayat zorlukları, çocukla baş edilemeyen kriz ve inatlaşma ortamları üzere sebeplerle bu teklifleri uygulamakta zahmet çekiyorsanız alacağınız psikoterapi ve psiko-eğitim dayanağı ile birlikte bu süreci hem çocuğunuz hem de kendiniz için sağlıklı biçimde yönetebilirsiniz.
Mutlu ve Sağlıklı Bir Ömür Sürmeniz Dileğiyle…