Stres faktörleri hayatımızın artık çabucak hemen yerinde bulunmaya başladı ve insanların bu gerilim durumlarıyla baş edememesi hem toplumsal hem de ferdî olarak bizleri olumsuz istikamette etkilemeye başladı. Hayatta meydana gelen pek çok olumsuz olayları denetim edemiyor ve değiştiremiyoruz. Ancak gerilim faktörleri karşısında kendi reaksiyonlarımızı ve ruhsal durumlarımızı denetim edebiliriz. Bu yazıda gerilimle baş edebilme hünerleri üzerine okuyucuya bilgi vermek amaçlanmıştır.
İnsanlar hayatta rastgele bir olumsuz olay yaşadığında bu duruma farklı yansılar vermektedir. Bu yansıları olgun ve olgun olmayan reaksiyonlar olarak ikiye ayırabiliriz. Olgun olan reaksiyonları kişinin rastgele bir gerilim karşısında verdiği yapan yansılar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, imtihandan makus not aldığında ağlama krizlerine girmek yerine daha optimum bir seviyede üzülüp, ‘’ bu hayatımın sonu değil, dünyada tek berbat not alan kişi ben değilim sonraki imtihanlara odaklanacağım’’ biçiminde reaksiyon vermek gerilim karşısında verilen olgun bir reaksiyondur. Olgun olmayan yansıları ise kişinin rastgele bir gerilim karşısında verdiği yıkıcı reaksiyonlar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, işten kovulan birinin ağır depresyona girmesi, ya da alkol alımı, çok yemek yeme, süratli araç kullanma, konuta kapanma üzere birtakım harekete vurumları gerilim karşısında verilen olumsuz ve yıkıcı reaksiyonlardır. Olumsuz ve yıkıcı yansıların temelinde kişinin fonksiyonelliğinin bozulması, içinde bulunulan durumun bireye ziyan vermesi ve ruhsal manada bir çöküntüye sebep olması yatar. Gerilim karşısında geçmişte ya da bugünde nasıl reaksiyon verdiğinizi zihninizde taramaya çalışın. Sizin gerilim karşısında verdiğiniz reaksiyonlar olgun-yapıcı yansılar mi yoksa olgun olmayan yıkıcı yansılar mi?
Stres karşısında olumsuz – yıkıcı yansılar veren şahısların emsal özelliklerinden biri, ‘’ bunu yalnızca ben yaşıyorum, bu durum benim başıma geliyor, bu yaşadığım gerilimli durum neden benim başıma geliyor’’ üzere kanılara sahip olmasıdır. Gerilim faktörlerini ve emsal durumları aslında çabucak hemen herkes yaşamaktadır lakin kişinin bu gerilimli durumu yalnızca kendisi yaşıyormuş üzere hissetmesi gerilime vereceği yansıyı olumsuz tarafta etkilemektedir. ‘’bu durum herkesin başına gelebilir, eminim bunu dünyada yalnızca ben yaşamıyorum’’ fikri gerilime vereceğiniz reaksiyonları çok daha olumlu tarafa çevirecektir.
Stresle Baş Edebilme Mahareti Nasıl Kazanılır?
-
Strese olumlu reaksiyon verebilen insanların ortak özelliklerinden biri de yaşadığı olumsuz durumları espriye dökebilme maharetleridir. Örneğin, yere düştüğünde öfkelenmek, sonlanmak, rezil oldum diye düşünmek yerine bunu espriye döküp gülebilme hali. Gerilimli durumların espriye hatta dalga geçilebilir bir duruma dönüştürebilen kişi için can sıkıcı olaylar kişinin zihninde çok daha küçülür ve üstesinden gelme hissini hissetmesini sağlar.
-
Stresle baş edebilme kapasitemizi zayıflatan değerli etkenlerden biri de kişinin yaşamış olduğu olumsuz durum üzerine uzun müddet sorgulama teşebbüsüdür. Hayatta sıklıkla gerilimli durumlar yaşarız ve her birini uzun uzun sorgulamak kişinin gerilime karşı dayanıklılığını zayıflatır. Örneğin, işten kovulan birinin haftalarca yahut aylarca ‘’neden kovuldum, nerede yanlış yaptım, benim hatam neydi, neleri eksik yaptım?’’ biçiminde ki sorgulamaları yaşanan olumsuz olayın tesirlerini kişi üzerinde daha kalıcı olmasına neden olur. Şayet gerilim karşısında güçlü olmak istiyorsak uzun müddetli sorgulamalardan kaçınarak önümüze bakmaya devam etmeliyiz.
-
Pek çok kişi için acı yaşanılmaması gereken bir histir. Lakin hayatın içinde olmak her duyguyu yaşamak demektir. İnsanların büyük çoğunluğu olumsuz hislerden kaçınmak için efor gösterir, daima olumlu his ve hislerle hayata devam etmeyi istekler. Bu fikir sistemi şahısların gerilim karşısında zayıf hissetmesine sebep olur. Şahısların ‘’hayata yalnızca memnun olmaya ya da güzel hissetmeye gelmedim hayatın içindeyim münasebetiyle olumlu hisleri hissettiğim üzere olumsuz hisleri da hissedeceğim’’ halindeki niyeti onları gerilim karşısında çok daha güçlü kılar. Sıklıkla yeterli hissetmeye çalışan ve bunun için büyük uğraş harcayan bireylerin olumsuz olayların karşısındaki toleransı düşüktür. Her duyguyu yaşamanın olağan olduğunu içselleştirmiş şahısların negatif olaylara daha yapan yansılar verdiği görülmektedir. Unutulmamalıdır ki her acı birebir vakitte içinde gelişimi barındırır. Münasebetiyle hayatta yaşadığımız gerilimli durumlar aslında bizi daha olgun bir yapıya götürür.
-
Hayatta emeli olan ve hedefleri doğrultusunda yaşayan şahısların gerilim karşısında daha güçlü olduğu görülmektedir. Uzun devirli gayesi olamayan şahısların, daha çok günlük yaşayan bireylerin gerilimden çok daha fazla etkilenmeleri kelam mevzusudur. Bu sebeple gerilimle baş edebilme maharetini arttırmanın bir yolu da hayatta kalıcı gayeler edinebilmektedir. Örneğin, ‘’hayatta başarılı bir meslek elde edeceğim’’ demek uzun periyotlu bir maksattır ve kişi bu gayeye giden yolda pek çok aksiliklerle karşılaşacağının farkındadır.
-
Düzenli bir hayat üslubuna sahip olmak daha az gerilimli ömür olaylarına sahip olmayı ve gerilim karşısında daha güçlü olmayı sağlar. Her insanın kendisine ilişkin bir ömür usulü ve tertibi vardır. Kişinin tüm insani muhtaçlıklarını sistemli bir halde karşılaması, kişiyi acıya karşı ruhsal olarak korumaktadır. Örneğin, makul saatlerde uyumak ve uyanmak, makul saatlerde yiyip-içme, belli gün ya da saatlerde dinlenmek ve toplumsallaşmak. Sistemli bir hayat şekline sahip olmak kişiyi ruhsal olarak güçlendirir ve gerilimli durumlara karşı daha yapan yansılar vermesine imkan sağlar.
-
İçinde bulunmuş olduğumuz insan bağları gerilimle müsabaka sıklığımızı belirleyen kıymetli ögelerden biridir. Kişinin aile alakaları, toplumsal münasebetleri, iş hayatındaki bağları olumsuz halde şekillenmiş ise bu durum kişinin daha çok gerilimle müsabakası manasına gelmektedir. Daha çok gerilimle karşı karşıya gelmek ise kişinin gerilim karşısındaki dayanıklılığını azaltır. Bu sebeple negatif tarafta şekillenmiş olan bağlantılara son vermek ya da hudut koymak, kişinin hayatında daha az gerilim yaşamasına imkan sağlar. Makus münasebetlerin aksine düzgün bağlar ise kişinin gerilim karşısında ki gücünü arttırır ve yıkıcı değil tersine yapan reaksiyonlar vermesini sağlar. İnsan olarak hepimiz toplumsal varlıklarız hasebiyle güzel bağlantılar içinde olmak hayatımızı ve ruhsal yapımızı olumlu tarafta şekillendiren değerli etmenler ortasında yer almaktadır.
Psikoterapi ile Gerilimle Baş Edebilme Becerisi
Günlük hayatında sıklıkla gerilimle karşı karşıya kalan ve gerilim durumlarıyla baş etmekte zorluk yaşayan şahıslara psikoterapi önerilmektedir. Psikoloğun uygulayacağı özel çalışma teknikleri ile kişi gerilimle baş edebilme maharetini süreç içinde kazanmaktadır. Terapiye gelen danışanın gereksinimine nazaran çalışma tekniklerinin uygulanması danışan için epey değerlidir. Bazen kişinin gerilimle baş etme marifetinin önündeki pürüzlerden biri de geçmişte yaşamış olduğu travmalardan kaynaklanmaktadır. Kişinin travmaları iyileştirildikçe, gerilimle baş edebilme hüneri de artar. Terapist, psikoterapiye gelen danışanın detaylı hikayesini aldıktan sonra danışanın da onayı ile bir arada çalışma tekniklerini belirler ve süreç içinde uygular. Psikoterapi müddeti danışandan danışana nazaran değişkenlik göstermektedir. Yaşın ilerlemesiyle birlikte psikoterapi süreci daha uzun sürebilir ama kimi durumlarda kısa da sürebilir. Bu yüzden psikoterapi bireye özeldir ve müddeti de şahsa nazaran farklılık göstermektedir.