Duygular; bizim iç ve dış dünyamızda vücudumuzla söz ettiğimiz reaksiyonlardır. Her birimizin hisleri kendine hastır. Yaşadığımız etraf, kişiliğimiz, travmalarımız, yani ruhsal yaşantımız birbirinden farklıdır. Herkes tıpkı olayı farklı yorumlayabilir, çeşitli hisler hissedebilir ve farklı reaksiyonlar verebilir. Tıpkı olaya bir çocuk ağlarken oburu kızabilir.
Araştırmalar; sonsuz sayıda hissimiz olduğunu tabir etse de Paul Ekman kozmik altı hissimiz olduğunu ifde eder. Bunlar; dehşet, öfke, keder, memnunluk, şaşırma ve tiksinme. Bu hisleri herkes birebir halde hissetmiyor lakin tüm beşerler bu hisleri tıpkı yüz tabiriyle yansıtıyor. Örneğin; şaşıran bir insanın gözleri ve ağzı açıktır. Öfkeli birisinin kaşları çatık, bakışları serttir. Bu hisler doğduğumuz andan itibaren bilişlerden de evvel bizde var olan hislerdir. Yeni doğmuş bir bebek düşünelim. Gereksinimlerini, isteklerini ağlayarak söz eder, bunların doyurulmasıyla birlikte gülümseyerek rahat ve inançta olduğunu bize anlatır. Pekala ne oldu da yetişkin olduğumuzda niyetlerimizi çok uygun tahlil ederken, hislerimizi manalandırmakta ve tabir etmekte zorlanır olduk?
Duyguların kültüre nazaran çeşitlilik göstermesi, his tabirinin vücudumuzda farklı yansımasına neden olur. Bizim toplumumuzda cinsiyete nazaran birtakım hisler baskılanırken, birtakım hisler da çok dozda söz ediliyor. Örneğin, bayanlar ağlama hissini rahat söz ederken, öfkelendiğinde ise bu duyguyu baskılayabiliyor. Erkeklerde ise bu durum tam zıddı olarak açığa çıkıyor Baskılanan his vücudumuza olumsuz bir semptom olarak yansır. Sağlıklı söz edilemeyen hisler, kalp çarpıntısı, kusma, mide bulantısı üzere somatik belirtilerle tepki vermemize neden olur. Hislerimizi bastırmadan hakikat söz edebilmemiz için çocuk yaştan itibaren duyguyu söz etmeyi öğretmeliyiz. Bebeğin gereksinimlerini hislerle tabir etmesi bilişlerin varlığına karşın sözü daha geç yaşlarda başladığı için hislerin varlığı en temelde başlar. Vakit içinde bildiğimiz ve tanıdığımız hisleri kültürel nedenlerden ötürü baskılayarak kendimize yabancılaşmaktayız. Bir müddettir konuşmayan bir çocuğun neler yaşadığını hislerini gözlemleyerek anlayabiliriz. Örneğin; istismara uğrayan bir çocuk, gece endişeyle uyanabilir, konuta bir yabancı geldiğinde ağlama krizine girebilir, hisleriyle yaşadıklarını söz etmeye çalışabilir. Lakin şu unutulmamalı, bir çocuk kronik bir halde korkuyor yahut ağlıyorsa kesinlikle dikkate alınmalı. Zira hisler kısa sürer. Etkinliklerle, oyunlarla, okuldaki öğretmenlerin ve ebeveynlerin bilinçlendirilmesiyle birlikte his farkındalığı oluşturabiliriz.
Çocukların büyümesi, okul çağına gelmesiyle birlikte analitik zeka birinci önceliğimiz oldu. Günümüzde anne babaların gayesi, zihinsel maharetleri ve lisan marifetlerini çok uygun kullanabilen çocuklar yetiştirebilmek. Kendini tanımayan, neyi istediğini, gereksiniminin ne olduğunu bilmeyen yetişkinler olduk. Halbuki hislerini anlamayan, oburlarının ne hissettiğini önemsemeyen insanların çoğalması, empati meselesini gündeme getirdi. Pekala ne yapmalıyız?
İlk olarak çocuklara, doğduğunda zati bildikleri olan bu hisleri unutturmamak. Hislerini tabir etmelerine müsaade vermek. Hislerin cinsiyete nazaran değişmediğini anlatmak: Örneğin; kız çocuğunun kızmasına, erkek çocuğunun da ağlamasına müsaade vermek. Etkinlilerle his alıştırmaları yapmak, ne düşünüyorsun sorusu yerine ne hissediyorsun sorusunu sormak. Ağladığında yahut korktuğunda kızmamak, anlamaya tabir etmesine müsaade vermek. Korkak, sulu göz biçiminde çocuğu etiketlememek. Çocukları birbiriyle kıyaslamamak. Her çocuk biriciktir ve hisleri da kendine özeldir perspektifiyle sağlıklı bireyler yetiştirebilmek dileğiyle…