İnsanlar neden kendisinin her şeyin en uygununa layık olduğunu düşünür? Hayatta her şeyin en güzelini elde etmek mümkün müdür? Daha da değerlisi her şeyin en düzgünü aslında nedir? Ve ben her şeyin en güzelini hak ediyorsam ve benim üzere milyonlarca insan daha en güzelini hak ettiğini düşünüyorsa o vakit hakikaten güzel olanı kim elde eder?
Bu husus hakkında bir şeyler yazma gereksinimi, bir devir moda olan ve çocuğu sınırsız, özgür bir halde dünyanın merkezi yerine koyarak, çocuğa daima ne kadar özel olduğu ve her şeyin en uygununa layık olduğu bildirisiyle yetiştiren ebeveynlik akımına dair gözlemlerimden ortaya çıktı. Üstteki sorularla bu mevzunun ne ilgisi var derseniz şöyle açıklayayım:
Bir devir insanı, daima diğerlerini düşünerek, elalem ne der diyerek, kendi bedelini görmezden gelerek, tabiri caizse saçını süpürge ederek büyüdü ve bundan ötürü isteklerini yerine getirememiş, hayatta istediği noktaya gelememiş ve bunun için de diğerlerini suçlayan bir jenerasyon ortaya çıktı. Onların yetişkinlik çağında yaşadıkları bir aydınlanma ile (bu bu türlü olmamalı) de “biz çocuğumuzu bu türlü yetiştirmeyelim, bizim üzere diğerleri için yaşamasınlar, kendileri için yaşasınlar, özgüvenleri yüksek olsun” niyeti ortaya çıktı. Pekala bu makus bir şey miydi? Teoride hayır. O vakit neden sorun haline geldi?
Hayat maalesef 2X2=4 değil. Hangi mevzuda uçlara gidilirse gidilsin, hayat tam zıddını beşere daha acı bir yoldan öğretiyor. “Aman çocuğum diğerleri için yaşamasın, kendisi için yaşasın, kendi kararlarını versin, özgür olsun, kısıtlanmasın, özgüvenli yetişsin, ben onun için her şeyin en düzgününü sunarım” diyerek yetişen çocuklar; tahminen ailelerinde çok sevildiler, özgüvenleri çok yüksek oldu, herşeyi yapabileceklerine inandılar ve her şeyin en güzelini hak ettiklerine hasebiyle da bunları elde edeceklerine inandılar. Pekala dış dünyada işler bu formda mi yürüyor? Maalesef hayır. Ne zamanki o çocuklar, dış dünyanın gerçekleriyle karşılaşır, o vakit benliklerinde narsistik kırılmalar oluşmaya başlar. Ve bunu görece daha geç yaşlarda yaşayanlar için bu kırılmaların sonuçları çok daha sıkıntı olmaya başlar.
Düşünsenize, her şeyin en güzelini hak ettiğine inanan ve bunun için çabalaması bile gerektiğini düşünmeyen birisi (çünkü çocukluk hayatı boyunca esasen aman kızım/oğlum sen herşeyin en uygununa layıksın diyerek önüne sonsuz imkanlar sunularak büyütülmüş) hayatın aslında bu türlü bir yer olmadığını, yeterli bir şeyler elde etmek için çok çabalamak gerektiğini hatta bazen çabalasa bile o şeyleri elde edemeyeceği durumlar olabildiğini gördüğünde ne yaşar? Büyük bir yıkım zira benliğine ve dünya algısına büsbütün aykırı bir durumdur. Hani o her şeyin en uygununa layıktı, esasen en uygunlar gelip onu bulacaktı?
Bu kırılmayı herkes hayatının bir devrinde yaşar. Aile ortamında, okul ortamına adım atan çocuklar aslında bir nevi gerçek hayatla karşılaşırlar. Artık orada yalnızca kendileri değil birçok çocuk vardır ve aslında kendilerinin bir toplum içerisinde o kadar da özel olmadıklarını bu formda yavaş yavaş anlamaya başlarlar. Bu sağlıklı olandır, yani aslında her çocuk okula başlama periyodunda bir narsistik kırılma yaşar ve bununla baş etmeyi bu biçimde öğrenir. Lakin bunun yaşanmasına müsaade verilmeyen durumlarda (çocuğunu daima öteki çocuklardan farklı gören ve ona öyleymiş üzere davranan ebeveynler, rastgele bir aksilikte bunun hatasını okula, öğretmene ya da öteki çocuğa, ebeveyne atan bir tavır içerisinde olmak) , çocuğun yaşadığı olumsuz durumlardan da bir şeyler öğrenerek benliğini geliştirecek öğeler bulması engellenmiş olur. Bu halde ileri yaşlara kadar taşınan ve hayatın her kırılma noktasında bununla baş etme fırsatı verilmeyen çocuklar için ise, narsistik kırılmalar yetişkinlik devirlerinde çok daha acı verici olarak yaşanır. Bu durum yetişkinlik devrinde; kendi hayatının sorumluluklarını alamama, cürmü daima diğerlerine atma, kendi ayakları üzerinde duramama, yaptığı işlerde tutunamama, sağlıklı bir partner alakası kuramama üzere temel sorunlara yol açabilir.
Çocuğa ailede sevgi ve özgüven aşılamanın kıymeti asla yadsınamaz, lakin bu sevgi ve özgüvenle birlikte çocuğun meselelerle baş etme sisteminin gelişmesine alan tanımak, müsaade vermek gerekir. Çocuğun asla hiçbir sıkıntıyla karşılaşmadığı, ayağına taş değmediği bir dünya oluşturma, dış dünyanın tüm kötülüklerinden koruyacak bir balon içerisinde yalnızca onun özel olduğu fikri ile yetiştirme usulünü bu manada sorgulamak gerekir diye düşünüyorum.
NOT: Bu yazı rastgele bir çocuk yetiştirme tavsiyesi olmamakla birlikte hedefim bireyleri hem kendileriyle ilgili hem de varsa çocuklarıyla ilgili sorgulamaya teşvik etmektir.