Her canlının hayatını idame ettirebilmesi için mecburî bir ihtiyaç olan beslenme insanlarda büyüme, gelişme ve üreme üzere süreçlerde besin kümelerinin kâfi ve istikrarlı tüketimi olarak açıklanmaktadır. Bu besin öğelerinin eksik yahut yanlış bir formda kullanılması birçok sıhhat sorununun ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Bununla birlikte beslenmenin fizyolojik olduğu kadar, sosyolojik ve ruhsal bir olgu olduğu da kesin bir yargıdır. Yeme bozukluğu terimi Huse ve Lucas (1984) tarafından ortaya atılmış ve “Hastalığa ya da beslenme yetersizliğine neden olabilen yeme alışkanlıklarındaki sapmalar’’ olarak açıklanmıştır. Yeme bozukluğu yaşayan bireylerde; yemek yeme alışkanlığı, beden tartısı ve fizikî manzarası ile ilgili niyet ve yemek yeme davranışında bozukluklar meydana gelir. Yeme davranışlarındaki atipik bozuklukları tanımlama çalışmaları gelişmiş ülkelerde artarak devam etmektedir.
ANOREKSİYA NERVOZA
Anoreksiya nervoza zayıf ve hoş bir vücuda sahip olma isteği ve şişmanlık durumundan çok dehşetin olduğu bir yeme bozukluğudur. Bireyde vücut algıları ileri derecede bozuktur. Besin alımının çok kısıtlanması, kişinin kendini kusturması, çok antrenman üzere vücut tartısını denetim etmeye yönelik davranışlara, önemli bir vücut algısı bozukluğu da eşlik eder bu bozuklukta. Anoreksiya nervoza hadiselerinin temel klinik özelliği ,bireyin kendi hastalığını reddetmesi hastalığın ciddiyetini anlayamamaları ve tedaviye direnç göstermeleridir. Yedikleri yemekleri küçük kesimlere ayırmak, tabaklarına aşikâr oranlara nazaran yemek doldurmak, kalori hesaplamak, sık sık tartılmak üzere obsesif davranışlar sergilerler. Bu hastalıkta olan bireylerin epey hareketli ve enerjik olması da dikkat caziptir. Klinikçiler için bu hastalığın teşhisini koymak dış görünüşten bariz aşikâr olduğu için kolaydır. Zayıf ve yaşlarında daha küçük gösteren bir görünümleri vardır. Bu bireylerin beden tartısı olması gerekenden çok daha düşüktür. Hastalığın başlarında bu oran %20 ile %30 iken ileriki süreçlerde bu oran çok daha yükseklere çıkar. Bu hastalar çocuksu bir görünüme sahiptirler. Bu şahısların nabız, kan basıncı ve beden ısısı düşüktür. Bireyde solgunluk, saçlarda azalma ve kuruluk üzere belirtilerde görülür. Süregelen bu belirtiler vakitle ağırlaşıp mevtle bile sonuçlanabilir.
ORTOREKSİYA NERVOZA
Doğru beslenme manasına gelen “Ortoreksiya” Dr. Steve Bratman tarafından 1997 yılında Yunanca “ortho” (doğru) ve “orexis” (açlık, iştah) manasına gelen sözlerin bir ortaya gelmesiyle ortaya çıkmış ve tanımlanmıştır. Bratman’a nazaran ortoreksiya, sıhhati korumak ve geliştirmek temelinde yanlışsız beslenmeyle ilgili dert halinin olağandan fazla olduğu, patolojik bir saplantıdır. Ortoreksiya nevroza (ON); Amerika Psikiyatri Birliği’nin (APA) yayını DSM-5’te (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza üzere net teşhis kriterleri bulunmadığı için şimdi bir hastalık olarak tanımlanmamıştır. Son yıllarda ise hususa olan ilginin fazlalaşmasıyla teşhis kriterlerini oluşturmaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Moroze ve ark. tarafından 2015 yılında literatürde birinci kere ortoreksiya nervoza için teşhis kriterleri açıklanmıştır. Bu makalenin akabinde Dunn ve ortoreksiyanın isim babası Bratman tarafından en son yayınlanan bir makalede, farklı ülkelerden uzmanların fikirleri de dikkate alınarak teşhis kriterleri üzerinde birtakım değişiklikler yapılması gündeme getirilmiştir. Bu hususta yapılacak çalışmaların şimdi net bir sonucu olmasa da, teşhis kriterlerinin belirlenmesinde kıymetli yeri olacağı ve yeni araştırmalara muhtaçlık olduğu vurgulanmaktadır. Beslenme ve sıhhat olguları birbirinin tamamlayıcısıdır. Hastalıkların önlenmesi, tedavisi ve sıhhatin geliştirilmesinde, beslenmenin kıymeti öne çıkarıldıkça toplumda mevzuyla ilgili farkındalık artmaktadır. Ortoreksiya nervozada bireyler, sıhhatin korunması, güzelleştirilmesi, hastalığın tedavi edilmesi yahut tartı kaybetme üzere emellere yönelik beslenme stilini benimsemektedir. Lakin sonuçta bireylerin ömür kalitesini önemli bir formda etkileyen bu beslenme üslubu sıhhati tehdit eden beslenme yetersizlikleri ve hatta yeme davranışı bozukluklarına yer hazırlamaktadır. Ortorektik eğilim gösteren bireyler, besin tercihlerini ekseriyetle sağlıklı ve saf besinlerden yana yapmakta, besinlerin ölçüsünden fazla kalitesine değer vermektedirler. Fakat yalnızca besinlerin saflığı ve kalitesi konusunda değil besin hazırlama ve pişirme teknikleri, pişirme kaplarının sterilizasyonu hakkında da telaşlı davranışlar sergilerler, aşina olmadıkları ve sağlam gelmeyen besinlerden uzak dururlar. Katkısız ve saf besinleri tüketme takıntılarından ötürü bireyler ekseriyetle meyve ve çiğ besinler tüketmeye daha çok eğilimlidirler. Bu formda sağlıklı beslenme uğraşı içinde olan ortorektik şahıslarda öbür yeme bozukluklarında da olduğu üzere önemli tartı kaybı ve malnütrisyonla sıklıkla karşı karşıya kalırlar. Ama bu bireyler anoreksiya nervoza ve bulimia nervozadaki üzere daha hoş görünmek hedefinde değillerdir. Zihinsel olarak büsbütün diyetlerinin kusursuz olması emeli içinde oldukları ve sağlıklı besinleri tüketmeye çalıştıkları için kilo kaybı yaşarlar.
BULİMİA NERVOZA
Psikiyatrik bir bozukluk olarak kullanılmasında Anoreksiya Nevroza ile bir kontağın olması ve yeme bozukluklarının bir elemanı olmasıdır. Tıkanırcasına yeme olarak da tanımlanan Bulimiya Nevroza nöbetleri hastalığın en kıymetli belirtisidir. Bu hastalar tıkanırcasına yemek yerler ve nöbetten sonra çok pişmanlık ve suçluluk hissine kapılırlar. Şişman olma korkusu bu hastalığın davranış bozukluklarının temelini oluşturmaktadır. Bulimiya Nevroza’ da Anoreksiya Nevroza üzere bayanlarda daha fazla ortaya çıkmaktadır. Bu hastalığı da yalnızca tek bir nedene bağlı tutmak gerçek olmaz. Çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır bulimiada. Çocukluk çağı fizikî ve cinsel istismar hastalığın ortaya çıkmadan evvelki devirde kişinin yaşamış olduğu korku ve his durum bozuklukları ve ebeveynlerin çok baskıcı, tutucu yahut otoriter yahut yetersiz seviyede müdahalede bulunmaması üzere faktörler tesirli olabilmektedir. Şahıslar nöbet esnasında birçok insanın yiyebildiği ölçüden çok daha fazla yemek tüketirler ve nöbetten sonra çok suçluluk duygusu yaşayıp yediği yiyecekleri çıkarmaya çalışırlar. Bunu kusma, laksatif, diüretik, lavman ya da öbür ilaçlar alarak kilo almayı önlemeye çalışırlar.