İnsanlar çoğunlukla kendilerini keyifli ve inançta hissettikleri bireylerle irtibatlarını geliştirerek hayat güçlerini besleyecek münasebetleri oluştururlar. Bu değerli bağlantılar; aile ilgileri, romantik alakalar ve arkadaşlık bağlarıdır. Bilhassa romantik alakalar, bireylerin ömründe kıymetli ölçüde tesirli olmaktadır. Romantik bağlantılarda memnunluk, itimat ve huzurun yakalanması, bireylerin ruh hâlini ve başka münasebetlerini de olumlu tarafta tesirler.
Ancak bazen romantik bağlantılarda şahıslar kendilerini gereğince keyifli, inançlı ve huzurlu hissedemezler. İnsanların kendilerini çoğunlukla mutsuz ve inançsız hissettikleri bağlantılar, uzun vadede epey yıpratıcı ve ruhsal manada ziyan vericidir. Bu nedenle romantik alakalarda olumsuz his ve yaşantıların ön planda olduğu bağlantı biçimi toksik (zararlı) bağ ismi ile anılmaktadır.
Toksik Münasebet Nedir?
Toksik bağlantı, yaşanan ilgi içerisinde daha çok olumsuz hisler ile olumsuz tesirlerin ön planda olması nedeniyle o münasebetin şahsa yarar sağlamasından fazla ziyan vermesi durumudur. Toksik alaka biçiminde olumlu hisler gün geçtikçe azalırken olumsuz hisler artar. Toksik partnere sahip olan şahıslar, romantik ilgilerinin ilerleyen süreçlerinde kendilerini tükenmiş hissederler.
Toksik Bir Bağ Nasıl Anlaşılır?
Toksik bir bağlantı içerisindeyken bunu fark etmek yahut kabul etmek, karşı tarafa duyulan sevgi, ilgi ya da bağlılık üzere hisler sebebiyle güç olabilir. Birebir vakitte çocukluk yaşantılarında hisleri gereğince anlaşılmamış ve kıymet görmemiş şahıslar için toksik münasebet içerisinde olduğunu ayırt edebilmek pek kolay olmayabilir.
Çünkü bu şahıslar, gerçek paha, inanç ve sevgi üzere temel hisleri çocukluk devrindeki ailelerinin içerisinde içselleştirememiş ve ebeveynlerinden bu hislerin temelini oluşturan davranışları görememiş olduklarından ötürü bu hislerin romantik ilgilerinde nitekim var olup olmadığını tahlil etmekte zorlanabilirler.
Toksik ilgi içerisinde olunduğunu anlamak her ne kadar güç olsa da bu bireyler bir şeylerin yolunda gitmediğini çoğunlukla fark ederler. Toksik alaka içerisinde olduğunu hisseden ancak bundan emin olamayan bireyler, kendilerini genelde şu üzere cümleleri kurarken görürler:
-
“Beni sevdiğinden emin değilim.’’
-
“Bana karşı olan davranışları bana yanlış üzere geliyor lakin emin değilim. Tahminen de ben abartıyorumdur.’’
-
“Bu bağ içerisinde kendimi pahalı hissedemiyorum.”
-
“Bu alakada bir sorun var lakin anlayamıyorum.’’
-
“Benim için çok çabaladığını söylüyor. Bense ondan daima şikâyet ediyorum. Sanırım onun değerini bilemeyen benim.’’
Romantik bağlantılar içerisinde yolunda gitmeyen durumların yanlışsız biçimde kıymetlendirilmesi ismine münasebette oluşan kuşkuların kaynaklarını tespit etmek ve bu kaynaklardan hangilerinin toksik bağla ilgili olduğunu incelemek çok değerlidir.
Toksik İlgi Yaşandığının Belirtileri Nelerdir?
Alay Edilmek / Küçümsenmek:
Toksik bir münasebet içerisinde olan bireyler çoklukla partnerleri tarafından ağır bir biçimde küçümsenmeye ve alay edilmeye maruz bırakılırlar. Onlar için kıymetli olan bahisler, partnerleri tarafından dikkate alınmaz. Hatta partnerleri, onların şahsî özellikleri, his, niyet yahut davranışlarıyla basitçe alay edebilirler.
Eleştirilmek:
Toksik münasebet biçimindeki partnerlerden biri davranış, hareket ve fikirleri hakkında daima tenkide maruz kalabilir. Hayli ağır olan tenkidin bilakis bu bağlantıda övgü ve takdir üzere durumlar ya hiç yoktur ya da epeyce azdır. Bu sebeple daima tenkide maruz kalan, lakin takdir ve övgü alamayan partner, kendini kıymetsiz ve yetersiz olarak algılayabilir. Kimi vakit da kendisini eleştiren partnere karşı öfke, hınç ve intikam üzere hisler besleyebilir.
Sorunları Konuşamamak:
Toksik bağlantılarda gözlemlenen öbür bir durum ise bireylerin ilgide sorun olarak gördükleri mevzuları partnerleriyle konuşamamalarıdır. Ne vakit bir sorun hakkında konuşmayı deneseler karşı taraf bahse şakacı bir istikametten yaklaşır, konuşmak istemez yahut mevzuyu geçiştirebilir.
Toksik bir ilgi içerisinde problemlerin konuşulmaya başlandığı durumda ise toksik alakayı yaşatan partner, yaptığı yanılgılı davranışlar için daima bir sebep yahut mazeret bulabilir. Böylelikle problemler yeniden tahlile kavuşamamış olur. Meselelerin tek taraflı olarak konuşulamadığı bu durumda yanılgılı olan partner, kusurlarını ya fark edemez ya da asla kabul etmez. Bu da halledilemeyen sıkıntıların daima birikmesine yahut birbirlerinin üzerine eklenerek durumun içinden çıkılamaz bir hâl almasına sebep olur.
Kısıtlanmak:
Kısıtlanmak, partnerlerden birinin kendine ilişkin kararlarına öbür partner tarafından karışılması yahut şahsî görüşlerine uygun bulmadığı davranışlarının engellenmesi durumudur. Bu karışma bir yorumdan fazla daha net ve katı tavırlar formunda görülebilir. Bazen de davranışlara dair teklifte bulunmak yerine ne yapılması gerektiğini emredici biçimde iletmek olarak karşımıza gelir.
Örneğin, partnerin giyeceği kıyafete dair ağır kısıtlamalar, mevcut arkadaşlarla görüşülmesinin istenmemesi ve kendinden bağımsız bir teşebbüste bulunulmasına karşı çıkılması üzere durumlar birer kısıtlama örneği olabilir. Kısıtlanmak, kısıtlanan partner tarafından bağlantının birinci evrelerinde bazen sevgi ve ilgi olarak değerlendirilirken bağın ilerleyen evrelerinde bu durumun önemli bir sorun oluşturma mümkünlüğü epey yüksektir.
Tutarsız Davranışlar:
İnsanlar tabiatları gereği tutarlılığı severler zira tutarlılık, davranışlara dair bir öngörüde bulunabilmeyi sağladığı için inanç vericidir. Örneğin, meskenin nizamına kıymet veren bir partner, konut sistemsiz olduğu vakit kızgınlıkla reaksiyon verdiğinde bu durum, artık öteki partner tarafından evvelce iddia edilerek tedbir alınabilen dengeli bir hâle gelir.
Fakat konutun sistemsiz olduğu öteki bir günde tıpkı partner, öbür bireye bir gün kızarken öbür bir gün anlayışla karşılarsa o kişinin başı karışır. Bu yüzden toksik bağlantı yaşayan bir kişi, ilgi sürecinde nasıl bir reaksiyon ile karşılaşacağını kestiremediğinden telaş ve gerilim üzere hisleri daima yaşamaya başlar.
Bu yüzden partnerlerin davranışlarındaki tutarlılık, bağdaki kişinin kendisini inançta hissedebilmesi için olmazsa olmaz bir ön şart oluşturur.
Ani His Değişimleri:
Tüm ilgilerde olduğu üzere romantik ilgilerde de partnerlerin his durumlarında değişiklikler olabilir. Örneğin, gün içerisinde sakin ve esprili görünen bir partner, rastgele bir sebepten ötürü günün sonunda asabi yahut üzgün bir duygusal mod yaşayabilir. Bu duygusal durum değişimlerinde partnerlerin birbirlerine verdikleri reaksiyonlar yumuşak geçişler içeriyorsa karşı taraf da bu duygusal değişimleri anlayışla karşılayabilir ve kendi hisleri ile davranışlarını partnerine karşı daha uyumlu hâle getirebilir.
Ancak romantik ilgilerde bir partnerin çok ani ve sert biçimde değişim gösteren his durumları hissediliyor olabilir. Epeyce süratli gerçekleşen bu değişim süreci sebebiyle öteki partner şaşkınlık, hayret ve şok hislerini yaşar. Bu yüzden toksik partneriyle duygusal uyumlanmayı sağlayamaz.
Diğer partner ise bu hislerini düzenleyemediği için toksik partnerine karşı anlayış gösterme, itidalli olma ya da sakin kalma üzere uygun yansıları geliştiremeyebilir. Bu durumda münasebetteki kişi uzun vadede toksik partnerinin ansızın gösterdiği sert çıkışlarından ötürü daima tasa içerisinde olabilir ve kendisini inançta hissedemeyerek her an tetikte olmak zorunda kaldığını düşünebilir.
Göklere Çıkarmak ve Yerin Tabanına Sokmak:
İlişki içerisinde olan şahısların birbirlerine karşı birtakım olumlu ya da olumsuz algısal yansıları olur. Lakin tüm bu olumlu ve olumsuz algılar bir ortaya gelerek oburu hakkında genel bir kanıya varılmasını sağlar. Örneğin alaka yaşayan bir kişi, birçok vakit partnerinin saygılı davranışlar içerisinde olduğunu, fakat birtakım vakitlerde belli nedenlere bağlı olarak saygısızlık yapabildiğini görse bile o kişi, partnerinin hâlâ saygılı biri olduğunu düşünür. Meydana gelen küçük yahut istisnai durumlar bu algıları bir anda değiştirmez.
Toksik bağlantılarda ise bir partner, münasebette olduğu kişiyi bir anda göklere çıkarırken bir anda yerin tabanına sokabilir. Örneğin bir kişi, partnerine yemeği çok hoş yaptığını söyleyip, yemek konusundaki marifetleriyle onu övüp göklere çıkarabilir. Lakin yeniden tıpkı kişi, partnerinin yemekten sonra çay suyunu ocağa koymayı unutmasını bir kusur olarak görüp “Zaten her işi yarım yamalak yapıyorsun! Yaptığın çay da bulaşık suyuna benziyor…” üzere cümlelerle partnerini bir anda yerin tabanına sokabilir.
Sonuç olarak bahsedilen bu durumlar, ilgide tutarsızlıklar yaratır. Tutarsızlıklar ise dert ve gerilim üzere hislerin temelini oluşturarak ilgideki bozucu tesirlere neden olur.
İnsanlardan yahut Hobilerden Uzaklaşmak:
Toksik bağlantı yaşayan kişi, epey ağır olumsuz hisler içerisinde ömrünü deneyimlerken tüm gücünü, bu aksilikleri düşünmeye yahut çözümlemeye verebilir. Bu sebeple kişi, gücünü ve vaktinin birçoklarını toksik ilgisine harcamasından ötürü evvelden daha çok görüştüğü şahıslardan ve yapmaktan keyif aldığı hobilerden uzaklaşabilir.
Toksik İlgiler Düzelir mi?
Toksik münasebetlerde değişim isteği, partnerlerin yalnızca birinden geliyorsa toksik alakanın sağlıklı duruma dönüştürülebilmesi mümkün değildir. Zira romantik münasebetlerde değişim için tek taraflı motivasyon, ilgiyi daha düzgün seviyeye getirmek isteyen partner için ruhsal manada tüketici bir etken yaratır.
Bunun sonucunda ise bağda değişim sağlamaya çalışan kişinin bağlantısını sürdürmeye dair tüm motivasyonun tükenmesiyle öfke, çaresizlik ve hüzün üzere hislerin birikimi meydana gelir. Böylelikle tek taraflı devam etmeye çalışan bu bağlantı sağlıklı biçimde sürdürülemez bir hâle gelir.
Ancak toksik bağlantı yaşayan iki taraf da etkileşim biçiminden mutlu değilse işte o vakit bu durum, bağlantının düzelmesi için bir umut ışığı olabilir. Bu karşılıklı memnuniyetsizlik her iki tarafın da ferdî sorumluluklarını üstüne alması formunda değişim gösterdiği taktirde toksik ilgiden sağlıklı bağlantıya geçiş için adımlar atılabilir.
Atılan bu adımlar sonucunda ilgide itimat, tutarlılık ve anlayış üzere faktörler sağlanarak esaslı değişimler yaratılabilir. Yaratılan esaslı değişimler sonucunda münasebetteki memnunluk, memnuniyet ve inanç üzere hisler ön plana çıkartılarak toksik bir münasebet hem inançlı hem de sağlıklı bir bağlantı biçimine evrilebilir.
Toksik Bağdan Sağlıklı Alakaya Nasıl Geçilir?
Toksik bağ sorununu ve yarattığı olumsuz hisleri değiştirebilmenin yolu öncelikle bu sorunu ve sorunu yaratan hisleri kabul etmekten geçer. Sorunu görmek ve kabul etmek sorun tahlilinin öncelikli basamağıdır. Toksik münasebetten sağlıklı ilgiye geçiş yapabilmek için aşağıda yer verilen başlıkları bağlantının içerisinde de uygulayabilmek çok değerlidir.
-
Yargılamadan Anlamak:
İlişki kelam konusu olduğunda, doğal olarak karşılıklı yanılgılar ve yanlışlar meydana gelebilir. Bağlantı içerisinde karşı tarafın kusur yahut yanlış yapmamaya odaklanması yerine kusur ve yanlışların ne sebeple meydana geldiğinin anlaşılmaya çalışılması daha kıymetlidir.
Yani hangi olumsuz davranışın partner tarafından yapıldığı ve neden yapılmaması gerektiğinden çok “Ne oluyor da partner, bu bağlantı içerisinde ilgiyi olumsuz etkileyen davranış biçimini seçiyor?” sorusunun karşılıklarına odaklanmak bağlantıyı toksik süreçlerden korur.
Bu sayede yanılgıları daima lisana getirip sorun odaklı konuşmaktan çok karşılıklı bir anlayış sürecinin devreye girmesi beklenir. Anlayışın olduğu yerde değişime açıklık da gündeme gelir ve bundan sonra partnerler bağlantıyı olumsuz etkileyen davranışları birbirlerinin yüzüne vurur üzere daima konuşmak yerine hangi sağlıklı davranışların ortaya koyulabileceği hakkında konuşarak bağdaki toksik durumları ortadan kaldırabilirler.
-
Öz Tenkit Yapmak:
Her bağ bir etkileşimdir. Etkileşim, tek taraflı olarak değil, karşılıklı olarak ortaya koyulan bir bağlantı örüntüsüdür. Bu sebeple ilgideki değişim için her iki tarafında kendi davranışları hakkında öz tenkit yapıyor olması gerekir. Bunun için her iki taraf da kendisine şu soruları sorabilir:
-
‘’Bu münasebette ben ne yapıyorum da münasebetim istemediğim tarafta ilerliyor?’’
Bu soru sayesinde kişi, ilgisindeki kendi olumsuz davranış kalıplarını ve partnerine yansıyan olumsuz tesirin gücünün farkına varabilir. İlgideki her iki taraf da kendilerine bu soruyu sorduklarında her iki partner de birbirlerini değiştirmeye değil de kendi olumsuz davranışlarını dönüştürmeye odaklanırlar.
-
‘’Benim hangi davranışlarım partnerimin olumsuz davranışlarının ortaya çıkmasında ve bu davranışların sürdürülmesinde tesirli rol oynuyor?”
Partnerler bu soruyu kendilerine sorduklarında birbirlerini suçlama döngüsünden ve bağlantıda kimin haklı ya da kimin haksız olduğunu bulma savaşından çıkarak bu bağlantıda birbirleriyle bir etki-tepki süreci içerisinde olduklarını fark ederler.
-
“İlişkimi olumsuz etkileyen davranışlarımı nasıl değiştirebilirim?’’
Bu soru sayesinde her iki taraf da değişimi evvel kendilerinde başlatmış olur. Böylelikle her iki partner de evvel kendi olumsuz davranışlarının farkına varıp kendi davranışlarını değiştirdiklerinde birbirlerini olumsuz biçimde etkilemenin de önüne geçmiş olurlar.
Sonuç olarak münasebet içerisinde var olduğu tespit edilen sorunların nedenlerini araştırmak ve anlamaya çalışmak çok kıymetlidir. Lakin bu araştırmanın sonunda varılan sonuçlar, karşımızdaki partneri yargılama eğiliminden ve tenkitten uzak olmalıdır. Alakayla ilgili fark edilen ve çıkarsanan bu sonuçlar, her iki partnerin de kendi davranışlarına dair bir öz tenkit formunda olmalıdır.
-
Değişim İçin Adım Atmak:
Öz tenkit ismine sorulan sorulara verilen cevaplar, aslında bağda bundan sonra yapılması gerekenlere dair bir yol haritası oluşturmaktadır. Bu yol haritası bağlantıda tek taraflı olmaktan fazla ortak bir anlayışla belirlenebilir. Değişime dair atılacak adımları ortak bir biçimde belirledikten sonra partnerler, bundan evvel neyin ne kadar berbat olduğunu değil de bundan sonra neyin nasıl daha düzgün olacağına ve daha düzgün olması için birlikte neler yapabileceklerine odaklanmalıdırlar.
-
İlişkiyi Beslemek:
Bir bağlantıyı kaliteli biçimde devam ettirebilmek için bazen sadece hürmet, sevgi ve inanç üzere şartlar kâfi olmayabilir. Daha derin, uzun soluklu, romantik ve tutkulu münasebetler için romantik bağa duygusal yatırım yapmak yani ilgiyi beslemek gerekir.
İlişkiyi beslemek bir çiçeğin bakımına benzetilebilir. Örneğin bir çiçeğin yaşaması için gereken toprak, su ve güneş ışığı onun temel ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaçlar karşılanamadığında çiçek bir mühlet sonra kuruyarak ölür. Lakin bir çiçeğin daha bakımlı, parlak olması ve daha uzun müddet yaşayabilmesi için uygun mevsimlerde budanması, çeşitli vitaminlerin verilmesi ve yapraklarındaki tozların silinmesi üzere ihtiyaçlar devreye girer.
Bu ihtiyaçlar sistemli biçimde karşılandığında çiçek sadece büyümekle kalmaz daha kaliteli, sağlam ve sağlıklı bir yapıda gelişir. Elbette su, toprak ve güneş gereksinimleri karşılanan bir çiçek de yaşar, lakin vitamin verilen, budanan, toprağı havalandırılan ve yapraklarının bakımı yapılan bir çiçek, potansiyelinin en üst noktasına çıkar, böylelikle sağlıklı yaşar.
İlişkideki sevgi, hürmet ve itimat de romantik bağları oluşturan temel yapı taşlarıdır. Alakada sevgi, hürmet ve inanç yoksa bir mühlet sonra o ilgi derin yaralar alarak biter. Bu nedenle sevgi, hürmet ve itimadın, alakayı doğuran ve devamlılığını sağlayan faktörler olduğu söylenebilir.
Ancak alakada partnerlerin birbirlerine hoş kelamlar söylemesi, birlikte farklı aktivitelerde bulunması, ikram vermesi ve sarılması üzere davranışlar alakanın kaliteli biçimde sürmesini sağlarken tıpkı vakitte bağın ömrünü de uzatan etkenlerdendir. Sonuç olarak bağda yapılan tüm bu hareketler alakayı beslemek olarak isimlendirilebilir.
Düzelmeyen Toksik Bağlar Var Mıdır?
Toksik alakalarda iki taraf da değişime karşı açık olduğunda ve değişim için gereken sorumlulukları aldığında bağda ekseriyetle olumlu tarafta değişimler meydana gelir. Lakin bazen değişim isteği iki taraflı olsa da sorunları objektif biçimde tespit edebilmek kolay olmayabilir. Zira kimi durumlarda çiftler, bağlarındaki sorunların tahlillerine dair atılacak adımları uygun biçimde planlayamayabilirler.
Ayrıca kimi toksik ilgilerde değişimi isteyen ve kendini çıkmazda hisseden bir partner varken öteki partner değişimden yahut sorunu çözmekten kaçınabilir. Böylelikle öteki partner değişimi tek başına üstlenmekten yorulabilir ve bağlantıdaki olumlu değişimleri nasıl gerçekleştireceğini bilemeyerek bağlantıyı uygunlaştırma hamasetini kaybedebilir.
İşte bu ve bunun üzere pek çok sebepten ötürü toksik münasebetlerin mevcut imkânlarla iyileştirilememesi de karşımıza sıklıkla gelen bir durumdur. Bu türlü durumlarda, düzelmeyen toksik alakalarının sağlıklı bir sürece evrilebilmesi için ilgiyi üstlenen her iki partnerle de ne yapılması gerektiği konusunda konuşmak daha hakikat bir adım olur.
Toksik Alakalarda Neden Psikoterapi Takviyesi Gerekir?
Toksik alaka yaşayan çiftler, romantik bağlantılarında bilinçdışı olarak olumsuz his, niyet ve davranış örüntülerini ortaya koyabilmektedirler.
Bilinçdışı davranışlar, çoklukla çocukluk yaşantılarındaki mevcut şartlarında oluşan his, niyet ve davranışların kalıplaşmış biçimleridir. Bu his, fikir ve davranışlar epey derinden geldiğinden ötürü şahıslar tarafından objektif biçimde değerlendirilemezler. Bu durumda toksik alakayı ortaya çıkaran fikir ve davranış kalıpları daha çok otomatikleşerek çiftlerin değişime karşı dirençli bir yapı oluşturmalarına neden olur. Bu durumda çiftlerin çocukluk yaşantılarında oluşmuş ve hala sürdürülen his, niyet, davranış biçimlerinde yer alan, geçmişe yönelik izlerin takip edilmesi, sonrasında bu yaşantısal tecrübelerin uygun biçimde çözümlenmesi gerekir.
Bilinçdışı his, niyet ve davranışları gözlemleyecek, yanlışsız biçimde yorumlayacak, uygun vakit ve biçimde lisana getirerek sağlıklı tahlilleri ortaya koyabilecek kişi ise yalnızca bir ruh sıhhati uzmanı olmalıdır. Zira bireyler kendi davranışlarını yahut ilgilerini mevcut ağır hislerinden kaynaklı olarak gereğince objektif değerlendiremeyebilirler.
Psikoterapi hizmeti ise şahıslara hem kendi iç dünyalarını tanımalarında hem de ilgilerindeki rol süreçlerini ve partnerleriyle olan duygusal etkileşimlerini anlamalarında objektif bir kıymetlendirme sağlar.
Tüm bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda her ne sebeple olursa olsun bağlantı içerisinde partnerler toksik bir bağlantıya sahip olduklarını düşünüyor ve bu bağlantıyı istedikleri kaliteli alakaya dönüştüremiyorlarsa kesinlikle bir psikoterapi dayanağı almaları gerekir.