Eşlerin birbirlerine ve çocuklarına gereken ilgiyi göstermemeleri, telefonda çok fazla vakit geçirmeleri, aslî misyonlarını ihmâl etmeleri sonucu aile içinde huzursuzluklar yaşanması kaçınılmaz oluyor. Ailesinin ve kendi ömründen çaldığı vaktin bedelini fakat sıhhatini yitirdiği yahut ailesini kaybettiğinde fark ediyor kişi.
TEKNOLOJİ, hayatımızın ayrılmaz bir modülü hâline geldi. İnsanoğlunun sabah uyanır uyanmaz yaptığı birinci iş, telefonuna bakmak, “Acaba bir şeyleri kaçırdım mı?” diye denetim etmek… Elektrik kesintisi olunca güya hayat durmuş üzere hissediliyor.
Teknoloji mi bizi, biz mi teknolojiyi yönetiyoruz? Bunu kendimize sormamız gerekir. Şayet vaktimizin değerli bir kısmını kapsıyor, beşerlerle bağlantımıza ziyan veriyorsa burada “bağımlılıktan” bahsedebiliriz.
Bağımlılık, “kişinin kullandığı bir obje yahut yaptığı bir hareket üzerinde denetimini kaybetmesi ve onsuz bir ömür sürememeye başlamasıdır”. Yani kullanım ve davranışta irade kalkar ve kişi istese de, istemese de bağımlı kullanımı yahut davranışı sürdürür. (Yeşilay)
Kullanım ve davranış, hayatın önemli bir kısmını kaplar; kişi, vaktinin büyük bir kısmını ve gücünü bağımlı olduğu unsura yahut aksiyona ayırır bağımlılıkta.
Mobil aygıtlar etrafımızı sardı. Nereye başımızı çevirsek, herkes telefonunun ekranına gömülmüş vaziyette. “Bazen kitapların yerini telefonlar mı aldı?” diye düşünmüyor değilim.
“Bağımlılık” dediğimiz vakit aklınıza yalnızca uyuşturucu, alkol yahut tütün geliyorsa yanılıyorsunuz. Şayet birkaç dakikada bir telefonunuza göz atma gereksinimi hissediyor ve telefonsuz bir odadan başka odaya geçmiyorsanız, berbat bir haberimiz var: Siz de bir bağımlısınız! (Ya da bağımlı olma yolunda ilerliyorsunuz.)
Özellikle iletileşme, oyun ve toplumsal medya uygulamaları, telefon bağımlılığının esas sebepleri ortasındadır. Hem gençlerin, hem de yetişkinlerin daima olarak toplumsal medyaya ve internete “bağlı olma” muhtaçlığı hissetmeleri alışılmadık bir durum değildir. Bu çoklukla gençlerde bir şeyleri kaçırma ve dışarıda bırakılma korkusuna yol açar.
“Acaba ben de telefon bağımlısı mıyım?” diye düşünüyorsanız, şu belirtilere bakarak fikir sahibi olabilirsiniz: Sık sık telefonu denetim etme gereksinimi; telefondan uzak kalındığında mahrumluk belirtileri gösterme, sonlanma, hayata küsme; telefonda geçirilen vakit nedeniyle iş ve okul randımanında düşüş; toplumsal hayata karışmaktan kaçınma; telefonda fazla vakit geçirilmesi sebebiyle uyku ve yeme tertibinde bozukluklar; ruhsal, toplumsal, isimli ya da bedensel bir sorun oluşturmasına karşın teknoloji kullanımına devam edilmesi.
İnsan gece yatıp sabah kalktığında bağımlı olarak uyanmaz. Bu bir süreçtir, adım adım ilerler. Bu adımlar bağımlılığın gelişmekte olduğuna dair ciddiye almamız gereken işaretlerdir.
Hayatımıza yeni sözler girdi. Bunlardan biri “Nomofobi” (İngilizce “no-mobile-phone phobia”). Cep telefonundan başka kalındığında panikleme ve ümitsizliğe düşme korkusu. Bu şahıslarda telefondan kısa bir müddet uzak kalınması durumunda dürtüsel bozukluklar, öfke hâli ve odaklanma zahmeti ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.
“Phantom titreşim sendromu” ise her an telefon çalıyormuş hissi olarak biliniyor. “Hayâlet titreşim sendromu” olarak da bilinen bu bozuklukta telefon çalmasa bile kişi çalıyormuş hissine kapılır.
Textaphrenia, “mesaj takıntısı” olarak biliniyor. Bu bozuklukta şahıslar e-posta ya da SMS’lerinin gidip gitmediğine dair bir tasa yaşarlar.
Hayat kaideleri bizi bağımlı olmaya mı itiyor?
İçinde bulunduğumuz hayat kurallarının bize getirdiği yalnızlaşma ve yabancılaşma duygusu, artık gerçek ortamda değil, sanal ortamda var olmaya başlıyor. Ve her gün bununla sanal âleme yeni şeyler eklenerek insanlara güzel ve cazip gösterilmeye çalışılıyor. Yalnız hayat sürmeye hakikat itiliyor insanoğlu. Sonuç olarak mutsuz, memnuniyetiz, ağaçtan ve topraktan uzak hayat süren, özünden koparılmış bir toplum hâlini aldık. Bunların hepsi ruhsal rahatsızlıklara yol açtığı üzere, telefon bağımlılığını da arttırıyor. Yalnızlık arttıkça, nomofobi mümkünlüğü da artıyor.
Yalnızlık duygusu yaşayan beşerler, telefon ve sair toplumsal siteler ile bağlarını kuvvetlendirirken, yüz yüze bağlantı kurmayı yavaş yavaş azaltmaya başladılar. Bunun sonucu olarak yüz yüze irtibat eksikliği insanlarda yaygın bir biçimde “yalnızlık” duygusu uyandırmış oluyor.
Teknoloji yüz yüze bağlantısı unutturdu. Yurt dışında yapılan bir araştırma sonucuna nazaran, günde toplam sekiz saatini sanal irtibat kurarak geçiren gençlerin konuşurken muhatapları ile göz kontağı kuramadıkları ya da gözlerini kaçırdıkları gözlemlenmiştir. Bağlantıysa karşılıklı bir etkileşim sürecidir. Tesirli bağlantı bireyin kendisini tanımasına, tavırlarının farkında olmasına imkan sağlar.
Bağımlılık şahsa hem ruhsal, hem bedensel olarak ziyan verir. Bağımlılığın bedensel zararlarına göz atacak olursak, uzun mühlet hareketsiz formda durmak, teknoloji kullanımına bağlı olarak iskelet ve kas sisteminde hasarlar oluşturur. Duruş bozuklukları ortaya çıkar. Göz ile ilgi sorunlara ve lisan hünerlerinde gerilemeye yol açabilir. Ruhsal ziyanları ise bilhassa çocuklarda ve gençlerde uygun olmayan içerikle müsabaka riski arttığı üzere empati hissinin körelmesine, zalimce yapılan yorumlar sebebi ile berbatlığın sıradanlaşmasına, dikkat eksikliğinin ortaya çıkmasına ve artmasına, tahammül düzeyinin zayıflamasına sebep olabilir. Vakti yönetme zahmeti, gerçek hayata karışmaktan korkma, öfke ya da mahrumluk belirtileri gösterme üzere korku bozuklukları da yaşanabilir.
Araştırmalar, otomobil kullanırken ileti yazmak ve gelen bildiriye karşılık vermenin alkollü otomobil kullanmak kadar tehlikeli olduğu ortaya koymuştur. Beşerler araç kullanırken birkaç işi bir ortada yapmaya çalışıyorlar. Hem yola, hem telefonun ekranına baktıkları için dikkatleri dağılıyor ve böylelikle hem kendi canlarını, hem diğerlerinin hayatını tehlikeye atmış oluyorlar.
Teknoloji bağımlılığı beyni nasıl etkiliyor?
Nörolojik seviyede teknolojiyi çok derecede kullanmak, uyuşturucu, alkol ve başka bağımlılık yapan hususları kullanmak ile birebir şey olmasa da beyin her iki bağımlılığı da tıpkı biçimde işler. Kişinin oynadığı oyunda üst düzeye gelmesi yahut fotoğraflarına beğeni alması, beynin dopamin ve başka güzel hissettiren kimyasalları salgılamasına neden olur. Vakitle kişi bu memnunluk hormonunun tesirini tekrar tekrar yaşamak ister. Bundan ötürü daha fazla beğeni ve oyun oynama isteği doğar.
Farkında değiliz fakat teknoloji yüzünden beynimiz tembelleşiyor, daha çok unutuyoruz. Düşünme, sorgulama, araştırma üzere beyni besleyen yetilerimiz vakitle köreliyor. Son vakitlerde, ne sorulursa sorulsun, bilhassa gençler ve çocuklar sorunun karşılığını bilgisayarda arar oldular. Bu durum bilhassa beyni gelişmekte olan çocukların fikir gücünü ve öğrenme kapasitesini azaltmaktadır. Beyin çalışmazsa, bir mühlet sonra niyet işlevi yavaşlar ve unutkanlıklar kaçınılmaz olur.
Aşırı internet ve cep telefonu kullanımı sebebiyle aile içi bağlarda problemler yaşandığını görüyoruz. Eşlerin birbirlerine ve çocuklarına gereken ilgiyi göstermemeleri, telefonda çok fazla vakit geçirmeleri, aslî misyonlarını ihmâl etmeleri sonucu aile içinde huzursuzluklar yaşanması kaçınılmaz oluyor. Ailesinin ve kendi hayatından çaldığı vaktin kıymetini fakat sıhhatini yitirdiği yahut ailesini kaybettiğinde fark ediyor kişi.
Giden geri gelmiyor; bunun için vaktin, sıhhatin ve sevdiklerinizin değerini bilin!