SEVMEK/ SEVİLMEK MUHTAÇLIĞI, TEMAS İLETİSİ VE SICAK YUMUŞLARIN ÖYKÜSÜ
‘’ Gereğince temas almayan şahısların, omurilikleri büzüşür’’
İngiliz atasözü
Yaşayan tüm canlıların sevmeye ve sevilmeye gereksinimi vardır. Bunu da göstermenin en hoş yolu temas etmektir. Burada bahsedilen illa ki fizikî bir temasın varlığı değildir. Temas iletisi gereksinimi dokunulma açlığını içinde barındıran bir kavramdır. Beşerler 5 duyusu aracılığıyla dokunulma açlığını tatmin edebilir. Hoş bir kelam, hoş bir koku, içten bir sarılma üzere. İnsanların tümü dokunulma açlığını tatmin etmek isterler şayet tatmin edemezlerse bunu dışarıya öbür halde yansıtma yoluna girerler. Genellemekten hoşlanmasam da birçok vakit elleri sık sık cebe sokmak, kolların bağlanması, tespih kullanımı, sigara kullanımı ve gibisi vücut dışavurumları bize bir yerlerde karşılanmamış muhtaçlıklar olduğunun ipuçlarını verebilir. Toplumsal hizmet kurumlarında kalan ikiz bebeklerle yürütülen bir çalışmada az dokunulan çocukların, öbür kardeşlerine nazaran akademik muvaffakiyetlerinin yüzde 17 daha düşük, daha az atılgan, düşük özgüvenli, bağışıklıklarının zayıf ve üst teneffüs yolu enfeksiyonu sorunlarını daha fazla yaşadıkları bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu çalışma çok pahalı ve kıymetlidir. Bizlere hem ebeveyneler olarak çocuklara yaklaşımımızda hem de bağ kurduğumuz öteki beşerlerle etkileşimin ne kadar kıymetli olduğunu göstermiştir. Bu noktada temas mesajları münasebetlerimizde çok kıymetli bir yer tutmaktadır. Ve hatta o kadar değerlidir ki hiç olmamasındansa olumsuz olanlara bile razıyızdır birçok vakit. Bu mevzuda dünyanın en ünlü varoluşçu psikoterapistlerinden biri olan Rollo May’ in ‘’Sevginin zıddı nefret değil kayıtsızlıktır’’ kelamını hatırlamakta yarar var. Eşleri tarafından şiddet gören birden fazla bayanın ‘’sever de döver de’’ mantalitesini anlamaya çalışmak bu yaklaşım ile biraz daha kolay oluyor. Bunun sebeplerinden biri bayan çocukluğunda kendi babasından da bunu görmüş olabilir ve bu onun dünyasında ötekinin dünyasındaki kadar felaket verici bir şey olmayabilir ya da bilinçdışında babasıyla tamamlayamadığı yaşantısını partneriyle tamamlama yazgısına girmiş olabilir yahut temas iletisi açlığını bir halde karşılıyor olabilir. Lakin bizler bu temasın ne kadar farklı ve hoş formlarda yapılabileceğini ve sevdiklerimize nasıl dokunabileceğimiz üzerinde düşünebiliriz. Sevgiyi göstermenin güçsüzlük yahut çok sevgi vermenin nankörlük yaratacağı kalıp yargılarından kurtulalım. Taktiklerle münasebet yürütmek yerine biz ısrarla en doğal ve saf haliyle sevgimizi gösterelim. Bilhassa de uzun müddettir içinde bulunduğumuz pandemi periyodunda temas mesajlarından çok yoksun kaldığımızın ve özgürce sarılmayı, öpmeyi, dokunmayı ne kadar özlediğimizi çoğumuz deneyimledik. Bu da pandeminin bize sunduğu sayısız öğretilerinden sadece biri. Bu mevzunun değeri ve manasının anlaşılması için Claude Steiner’ ın masalını sizinle paylaşmak istiyorum. Siz de bu masalı okuduktan sonra hem bu masalı hem de sıcak yumuşlarınızı dağıtmaya başlayabilirsiniz. Masal şöyle başlar:
Bir vakitler John ve Lucy isimli çocuklarıyla birlikte yaşayan Tim ve Maggie isminde keyifli bir çift vardı. Onların ne kadar keyifli olduklarını anlamak için gelin nasıl bir hayat yaşadıklarına bakalım…
O keyifli günlerde herkese doğduğunda küçük bir Yumuş çantası verilirdi. Bu çantaya her uzanan, her vakit bir tane Sıcak Yumuş çekip alabiliyordu. Sıcak Yumuşlar çok revaçtaydı, zira ne vakit birine Sıcak Yumuş verilse o kendini çok sıcak ve keyifli hissediyordu.
O günlerde Sıcak Yumuşlar almak çok kolaydı. Ne vakit birinin canı istese yanınıza gelip “Sıcak bir Yumuş istiyorum” diyebilirdi. Siz de o vakit çantanızdan çocuğun eli büyüklüğünde bir Yumuş çıkarıp verirdiniz. Yumuş gün ışığını görür görmez gülümser ve büyük, tüylü bir Sıcak Yumuş haline gelirdi. Sıcak Yumuş’u birinin başının üstüne, omzuna yahut kucağına koyduğunuzda kıvrılıp cildinin üzerinde erirdi, bu da onların kendilerini çok âlâ hissetmelerine neden olurdu. Beşerler her vakit birbirlerinden Sıcak Yumuşlar isterlerdi ve herkes bunları fiyatsız aldığından, istendiğinde bunlardan bulmak hiç de sorun değildi. Elden ele dolaşan bir sürü Yumuş vardı ve herkes çok memnundu, her vakit kendilerini sıcak ve keyifli hissediyorlardı. Gel vakit git vakit bir gün bu memnun kente hastalar için sihirli iksir ve merhem yapan bir cadı geldi ve buna çok sonlandı zira herkes çok keyifli ve kendini uygun hissediyordu, hiç kimse onun sihirli iksir ve merhemlerinden almıyordu. Cadı çok akıllıydı ve çok hain bir plan tasarladı. Hoş bir sabah vakti Maggie kızıyla oynarken cadı sessizce Tim’e yaklaştı ve kulağına şöyle fısıldadı: “Tim, Maggie’nin Lucy’ye verdiği bütün şu Yumuşlara bak. Biliyor musun, şayet bu türlü vermeye devam ederse, hepsi bitecek ve sana hiç kalmayacak!’’ Tim çok şaşırmıştı. Döndü ve cadıya sordu: “Her uzandığımızda çantamızda Sıcak Yumoş olmayacağını mı söylemek istiyorsun?” Cadı şöyle cevapladı, “Hayır, katiyen olmayacak, bir defa bitti mi, bu son demektir. Bir daha hiç sahip olamazsın.” Bunları söyledikten sonra süpürgesine binip uçtu ve yol boyunca gülüp kıkırdadı. Tim bunu ciddiye aldı ve Maggie her Sıcak Yumuş verdiğinde artık buna dikkat etmeye başladı. Çok kaygılıydı zira Maggie’nin Sıcak Yumuşlarını çok seviyordu ve onlardan vazgeçmek istemiyordu. Maggie’nin bütün Sıcak Yumuşlarını çocuklara ve öteki insanlara harcamasının katiyen hakikat olmadığını düşünüyordu. Tim artık Maggie’nin birine Sıcak Yumoş verdiğini gördüğünde şikayet etmeye ve hız asmaya başladı. Maggie de Tim’i çok sevdiği için başka insanlara eskisi üzere Sıcak Yumuşlar vermeyi bıraktı ve birçoklarını Tim için sakladı. Başka çocuklar da onları izledi ve her isteyene Sıcak Yumuş vermenin yanlış olduğu inancına kapıldılar. Onlar da çok dikkatli olmaya başladılar. Anne babalarını çok yakından takip ettiler ve onların diğerlerine çok fazla Sıcak Yumuş verdiklerini anladıklarında kıskançlık duydular ve söylendiler ve hatta bazen öfke nöbetine girdiler. Çantalarına baktıklarında her seferinde bir Sıcak Yumuş bulmalarına karşın, birine verdiklerinde suçluluk hissetmeye başladılar, bu yüzden çantalarına daha az bakmaya başladılar ve bu bahiste daha cimri oldular. Cadıdan evvel, beşerler üçlü, dörtlü, beşli kümeler halinde toplanır, kimin kime Sıcak Yumuş verdiğine asla dikkat etmezlerdi. Cadının gelişinden sonra, beşerler eşleşmeye ve bütün Sıcak Yumuşlarını özel olarak birbirlerine ayırmaya başladılar. Beşerler dikkatli olmayı unutup rastgele birine Sıcak Yumuş verdiklerinde endişeleniyorlardı, zira Sıcak Yumuşlarını paylaştıkları için muhtemelen birinin güceneceğini biliyorlardı. Beşerler gitgide daha az Sıcak Yumuş vermeye başladılar ve kendilerini daha az keyifli ve sıcak hissettiler. Acıdan iki büklüm olmaya başladılar ve hatta bazen Sıcak Yumuş yokluğundan ölenler bile oldu. Beşerler gitgide kendilerini daha da berbat hissettiler ve aslında pek işe yarıyor üzere gözükmese de sihirli iksir ve merhem almak için cadıya daha da çok gittiler.
Durum nitekim de çok vahim bir hale geliyordu. Bütün bunları izleyen berbat cadı, aslında insanların ölmesini istemiyordu zira meyyit beşerler onun sihirli iksir ve merhemlerinden alamayacaktı, bu yüzden yeni bir plan tasarladı. Herkese, fiyatsız olarak Yumuş Çantasına çok benzeyen bir çanta verildi, yalnız Yumuş Çantası sıcaktı, bu ise soğuk. Cadının çantasında Soğuk Dikensiler vardı. Bu Soğuk Dikensiler insanların kendilerini memnun ve sıcak hissetmelerini sağlamıyordu; onun yerine aslında insanların kendilerini soğuk ve sonlu hissetmelerine neden oluyordu. Lakin Soğuk Dikensiler hiç yoktan daha güzeldi ve insanların sırtlarının ağrıyıp bükülmesini önlüyordu. Böylelikle o günden sonra, birinden Sıcak Yumuş istendiğinde, çantasındakilerin tükeneceğinden endişelenenler, “Sana Sıcak Yumuş veremem lakin onun yerine Soğuk Dikensi ister misin?” diye soruyordu. Bazen beşerler birbirlerine hakikat yürürken bu kere tahminen bir Sıcak Yumuş alabilirim diye düşünüyorlar lakin içlerinden biri fikir değiştiriyor, onun yerine Soğuk Dikensiler veriyordu. Böylelikle, sonuç olarak artık beşerler ölmüyor ancak aslında birçok insan mutsuz ve kendini çok soğuk ve hudutlu hissediyordu. Cadının gelişinden beri durum çok karmaşık bir hal aldı zira etrafta gitgide daha az Sıcak Yumuş kaldı ve hava üzere parasız olan Sıcak Yumuşlar son derece pahalı hale geldi. Bu da insanların Sıcak Yumuşları almak için her türlü şeyi yapmalarına neden oldu. Cömert bir eş bulamayan beşerler Sıcak Yumuşları satın alabilmek için çok para kazanabilmek bunun için de çok uzun saatler çalışmak zorundaydılar. Kimi beşerler “popüler” oldular ve geri vermek zorunda kalmadan bir sürü Sıcak Yumuş’a sahip oldular. Daha sonra bu beşerler Sıcak Yumuşlarını “popüler olmayan” insanlara sattılar böylelikle onlar da hayatın yaşamaya kıymet olduğu hissine kapıldılar. Ancak vakitle diğer bir şey daha oldu: Birtakım beşerler –her yerde olan ve fiyatsız elde edilebilen—o Soğuk Dikensileri aldılar ve onları beyaz ve yumuşacık bir formda kapladılar, böylelikle onlar neredeyse Sıcak Yumuşlar üzere görünüyorlardı. Bu düzmece Sıcak Yumuşlar aslında Plastik Yumuşlardı ve daha da çok sıkıntıya neden oldular. Örneğin, iki ya da daha fazla kişi bir ortaya geliyor ve birbirlerine ücretsiz Plastik Yumuşlar veriyorlardı. Kendilerini uygun hissedeceklerini umuyor, lakin onun yerine daha da makûs hissediyorlardı. İnsanların başı düzgünce karıştı, nedense Plastik Yumuşlardan ötürü soğuk ve öfkeli hislere kapıldıklarını hiç fark etmediler.
Yani durum çok çok iç karartıcıydı ve bütün bunlar cadının gelmesi ve insanları, hiç umulmadık bir vakitte Sıcak Yumuş çantalarına baktıklarında artık hiç Yumuş bulamayacaklarına inandırmasıyla başladı.
Ve bir mühlet sonra, bu mutsuz yere büyük kalçalı, genç bir bayan geldi. O, cadı hakkında bir şey duymamış üzere ve Sıcak Yumuşların tükenmesinden telaş etmiyor üzere görünüyordu. Onları parasız veriyordu, hatta istenmediğinde bile. Beşerler ona Koca Popolu Bayan dediler ve onu pek beğenmediler, zira o, çocuklara Sıcak Yumuşların tükenmesinden tasa duyulmaması gerektiği fikrini aşılıyordu. Çocuklar onu çok sevdiler zira onun yanında kendilerini çok âlâ hissettiler ve istedikleri vakit Sıcak Yumuş vererek onun yolunu izlemeye başladılar. Bu, yetişkinleri çok endişelendirdi ve çocukları Sıcak Yumuş stoklarını tüketmekten korumak için kanun çıkardılar. Kanun, umursamaz formda ve müsaadesiz olarak Sıcak Yumuş vermeyi, ceza gerektiren hata sayıyordu. Fakat çocukların birçok buna kayıtsız kaldı; kanuna karşın istedikleri vakit ve her sorulduğunda Sıcak Yumuş vermeye devam ettiler. Çok fazla sayıda yetişkin olduğu kadar çok fazla da çocuk vardı bu yüzden tahminen de çocuklar kendi yollarında gideceklerdi.
Bu masalı referans alarak bahsettiğim ve muhtaçlığımız olan temas mesajlarını aslında bu sıcak yumuşlara benzetebiliriz. Cadıyla birebir düşünmeye başlayan yetişkinler tekrardan sıcak yumuşları dağıtmaya başlar mı? İşte bu sorunun karşılığı kendimizde. Hepimizin kesesinde sayısız sıcak yumuş ve bunu dağıtmak için sayısız yol var. Üstelik maddi bir karşılığı olmadan da verilebilen bu sıcak yumuşları vermekte neden bu kadar zorlanıyoruz? Kendinize verdiğiniz yanıtlarda içten olun ve yanıtlarınızın mantığını kavramaya çalışın. Bunu şu halde yapabilirsiniz verdiğiniz yanıta öteki bir yanıt verecek olsaydınız ne verirdiniz halinde diyalektik yaparak ilerleyebilirsiniz. Yani vereceğiniz yanıtı şu anki yetişkin olarak verirseniz, bir de içinizdeki çocuğu dinleyerek yetişkin yanıtınıza karşılık vererek diyalog başlatın ve içinizdeki çocuğa sevgiyle, sıcak yumuşla ilgili dehşet ve dertlerini sorun! Metaforik olarak her birimizin hayatında ve zihninde bir cadı olduğunu söylemek mümkün. Hepimizin ortak yaşantısında ise Pandemi sürecini bu cadıya, virüsleri de soğuk dikensilerine benzetebiliriz. Hatta biraz daha ileriye gidersem aşıyı da sıcak yumuş çantası içine konulmuş plastik yumuşlara benzetebilirim. Ama tekrardan özgürce o gerçek sıcak yumuşları dağıtabileceğimiz günlerin yakın olduğunu umuyorum. Yeniden de bu sürecin bitmesini beklemektense etrafınızda paha verdiğiniz insanlara temas mesajlarınızı en sıcak biçimde vermenin yollarını sizin yaratıcılığınıza bırakıyorum. Bu noktada bilhassa çift ilgisi içinde olanlara tavsiye olarak şunları söyleyebilirim:
Sıcak yumuşlarınızı vermek konusunda cimrice bir yaklaşım sergiliyorsanız unutmayın ki istek nesnemizi her müdafaaya çalıştığımızda, sıcak yumuşları elimizde tutmak için yarattığımız her kafeste, kaygıyla ve ‘’cadının’’ taktikleriyle verdiğimiz her kararda sevgi hissine ihanet etmiş oluruz. Sevgi, saf ruh gücüdür ve masalda olduğu üzere palavralara, yönlendirilmeye, dehşete katlanamaz.
Psikoterapide de tıpkı bu hikayedeki üzere değişim vardır. Bir terapist, kente tekrar gelen ve sıcak yumuşları özgürce ve korkusuzca dağıtan masaldaki bayan üzeredir. Şayet siz de isterseniz, olabildiğince sağlıklı, memnun ve sevgi dolu olarak sıcak yumuşları vermeye ve almaya özgürce devam edebilirsiniz.