Stres faktörleri hayatımızın artık çabucak hemen yerinde bulunmaya başladı ve insanların bu gerilim durumlarıyla baş edememesi hem toplumsal hem de kişisel olarak bizleri olumsuz istikamette etkilemeye başladı. Hayatta meydana gelen pek çok olumsuz olayları denetim edemiyor ve değiştiremiyoruz. Lakin gerilim faktörleri karşısında kendi reaksiyonlarımızı ve ruhsal durumlarımızı denetim edebiliriz. Bu yazıda gerilimle baş edebilme marifetleri üzerine okuyucuya bilgi vermek amaçlanmıştır.
İnsanlar hayatta rastgele bir olumsuz olay yaşadığında bu duruma farklı yansılar vermektedir. Bu yansıları olgun ve olgun olmayan reaksiyonlar olarak ikiye ayırabiliriz. Olgun olan yansıları kişinin rastgele bir gerilim karşısında verdiği yapan reaksiyonlar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, imtihandan makus not aldığında ağlama krizlerine girmek yerine daha optimum bir seviyede üzülüp, ‘’Bu hayatımın sonu değil, dünyada tek makus not alan kişi ben değilim sonraki imtihanlara odaklanacağım.’’ biçiminde reaksiyon vermek gerilim karşısında verilen olgun bir yansıdır. Olgun olmayan yansıları ise kişinin rastgele bir gerilim karşısında verdiği yıkıcı reaksiyonlar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, işten kovulan birinin ağır depresyona girmesi ya da alkol alımı, çok yemek yeme, süratli araç kullanma, meskene kapanma üzere birtakım aksiyona vurumları gerilim karşısında verilen olumsuz ve yıkıcı reaksiyonlardır. Olumsuz ve yıkıcı yansıların temelinde kişinin fonksiyonelliğinin bozulması, içinde bulunulan durumun şahsa ziyan vermesi ve ruhsal manada bir çöküntüye sebep olması yatar. Gerilim karşısında geçmişte ya da bugünde nasıl reaksiyon verdiğinizi zihninizde taramaya çalışın. Sizin gerilim karşısında verdiğiniz reaksiyonlar olgun- yapan reaksiyonlar mi yoksa olgun olmayan yıkıcı yansılar mi?
Stres karşısında olumsuz – yıkıcı reaksiyonlar veren şahısların misal özelliklerinden biri, ‘’Bunu yalnızca ben yaşıyorum, bu durum benim başıma geliyor, bu yaşadığım gerilimli durum neden benim başıma geliyor.’’ üzere niyetlere sahip olmasıdır. Gerilim faktörlerini ve emsal durumları aslında çabucak hemen herkes yaşamaktadır ancak kişinin bu gerilimli durumu yalnızca kendisi yaşıyormuş üzere hissetmesi gerilime vereceği yansıyı olumsuz istikamette etkilemektedir. ‘’Bu durum herkesin başına gelebilir, eminim bunu dünyada yalnızca ben yaşamıyorum.’’ fikri gerilime vereceğiniz yansıları çok daha olumlu tarafa çevirecektir.
Stresle Baş Edebilme Hüneri Nasıl Kazanılır?
1- Gerilime olumlu reaksiyon verebilen insanların ortak özelliklerinden biri de yaşadığı olumsuz durumları espriye dökebilme marifetleridir. Örneğin, yere düştüğünde öfkelenmek, sonlanmak, rezil oldum diye düşünmek yerine bunu espriye döküp gülebilme hali. Gerilimli durumların espriye hatta dalga geçilebilir bir duruma dönüştürebilen kişi için can sıkıcı olaylar kişinin zihninde çok daha küçülür ve üstesinden gelme hissini hissetmesini sağlar.
2- Gerilimle baş edebilme kapasitemizi zayıflatan değerli etkenlerden biri de kişinin yaşamış olduğu olumsuz durum üzerine uzun mühlet sorgulama teşebbüsüdür. Hayatta sıklıkla gerilimli durumlar yaşarız ve her birini uzun uzun sorgulamak kişinin gerilime karşı dayanıklılığını zayıflatır. Örneğin, işten kovulan birinin haftalarca yahut aylarca ‘’Neden kovuldum, nerede yanlış yaptım, benim hatam neydi, neleri eksik yaptım?’’ biçiminde ki sorgulamaları yaşanan olumsuz olayın tesirlerini kişi üzerinde daha kalıcı olmasınaneden olur. Şayet gerilim karşısında güçlü olmak istiyorsak uzun vadeli sorgulamalardan kaçınarak önümüze bakmaya devam etmeliyiz.
3- Pek çok kişi için acı yaşanılmaması gereken bir histir. Ancak hayatın içinde olmak her duyguyu yaşamak demektir. İnsanların büyük çoğunluğu olumsuz hislerden kaçınmak için uğraş gösterir, daima olumlu his ve hislerle hayata devam etmeyi dilekler. Bu fikir sistemi bireylerin gerilim karşısında zayıf hissetmesine sebep olur. Bireylerin ‘’Hayata yalnızca memnun olmaya ya da düzgün hissetmeye gelmedim hayatın içindeyim münasebetiyle olumlu hisleri hissettiğim üzere olumsuz hisleri da hissedeceğim.’’ formundaki kanısı onları gerilim karşısında çok daha güçlü kılar. Sıklıkla yeterli hissetmeye çalışan ve bunun için büyük uğraş harcayan şahısların olumsuz olayların karşısındaki toleransı düşüktür. Her duyguyu yaşamanın olağan olduğunu içselleştirmiş bireylerin negatif olaylara daha yapan reaksiyonlar verdiği görülmektedir. Unutulmamalıdır ki her acı tıpkı vakitte içinde gelişimi barındırır. Münasebetiyle hayatta yaşadığımız gerilimli durumlar aslında bizi daha olgun bir yapıya götürür.
4- Hayatta gayesi olan ve gayeleri doğrultusunda yaşayan bireylerin gerilim karşısında daha güçlü olduğu görülmektedir. Uzun devirli emeli olamayan bireylerin, daha çok günlük yaşayan şahısların gerilimden çok daha fazla etkilenmeleri kelam bahsidir. Bu sebeple gerilimle baş edebilme marifetini arttırmanın bir yolu da hayatta kalıcı maksatlar edinebilmektedir. Örneğin, ‘’Hayatta başarılı bir meslek elde edeceğim.’’ demek uzun devirli bir amaçtır ve kişi bu emele giden yolda pek çok aksiliklerle karşılaşacağının farkındadır.
5- Nizamlı bir hayat üslubuna sahip olmak daha az gerilimli ömür olaylarına sahip olmayı ve gerilim karşısında daha güçlü olmayı sağlar. Her insanın kendisine ilişkin bir ömür stili ve sistemi vardır. Kişinin tüm insani gereksinimlerini tertipli bir biçimde karşılaması, kişiyi acıya karşı ruhsal olarak korumaktadır. Örneğin, makul saatlerde uyumak ve uyanmak, makul saatlerde yiyip-içme, belli gün ya da saatlerde dinlenmek ve toplumsallaşmak. Nizamlı bir hayat şekline sahip olmak kişiyi ruhsal olarak güçlendirir ve gerilimli durumlara karşı daha yapan reaksiyonlar vermesine imkan sağlar.
6- İçinde bulunmuş olduğumuz insan bağlantıları gerilimle müsabaka sıklığımızı belirleyen kıymetli ögelerden biridir. Kişinin aile ilgileri, toplumsal alakaları, iş hayatındaki bağlantıları olumsuz halde şekillenmiş ise bu durum kişinin daha çok gerilimle müsabakası manasına gelmektedir. Daha çok gerilimle karşı karşıya gelmek ise kişinin gerilim karşısındaki dayanıklılığını azaltır. Bu sebeple negatif tarafta şekillenmiş olan ilgilere son vermek ya da hudut koymak, kişinin hayatında daha az gerilim yaşamasına imkan sağlar. Berbat bağların bilakis yeterli ilgiler ise kişinin gerilim karşısında ki gücünü arttırır ve yıkıcı değil bilakis yapan reaksiyonlar vermesini sağlar. İnsan olarak hepimiz toplumsal varlıklarız münasebetiyle uygun bağlar içinde olmak hayatımızı ve ruhsal yapımızı olumlu istikamette şekillendiren değerli etmenler ortasında yer almaktadır.
Psikoterapi ile Gerilimle Baş Edebilme Becerisi
Günlük hayatında sıklıkla gerilimle karşı karşıya kalan ve gerilim durumlarıyla baş etmekte zorluk yaşayan bireylere psikoterapi önerilmektedir. Psikoloğun uygulayacağı özel çalışma teknikleri ile kişi gerilimle baş edebilme marifetini süreç içinde kazanılabilmektedir. Terapiye gelen danışanın gereksinimine nazaran çalışma tekniklerinin uygulanması danışan için değerlidir. Bazen kişinin gerilimle baş etme marifetinin önündeki mahzurlardan biri de geçmişte yaşamış olduğu travmalardan kaynaklanmaktadır. Kişinin travmaları iyileştirildikçe, gerilimle baş edebilme marifeti de artar. Terapist, psikoterapiye gelen danışanın detaylı hikayesini aldıktan sonra danışanın da onayı ile bir arada çalışma tekniklerini belirler ve süreç içinde uygular. Psikoterapi mühleti danışandan danışana nazaran değişkenlik göstermektedir. Yaşın ilerlemesiyle bir arada psikoterapi süreci daha uzun sürebilir lakin birtakım durumlarda kısa da sürebilir. Bu yüzden psikoterapi bireye özeldir ve mühleti de şahsa nazaran farklılık göstermektedir.
