Merhaba. Bugün hepimizin severek tükettiği, üreticilerin her yaz büyük bir ihtimamla ağaçlarından topladığı fındığın tarihi epeyce eskilere dayanmaktadır. Milattan evvel ve sonra fındık pek çok uygarlık tarafından kutsal sayılmış, mutfaklarda epeyce sık kullanılmış ve paha verilmiştir. Biz Türkler de fındığın dünyada dış satımını birinci yapanlar olmuşuz. Bu yazıda size Doğu Karadeniz’in toprağından dökülen fındığın öyküsünü anlattım.
İyi okumalar dilerim.
Fındığın tarihi Doğu Karadeniz’den başlar
Bugün hepimizin severek tükettiği fındığın tarihi epey eskilere dayanır Ancak Escort Bayan gelin evvel ismine bir bakalım Fındık sözcüğü Antik Çağ’da Karadeniz’in ismi olan ‘Pont Exinus’tan türetilen ‘pontik’ sözcüğünden meydana gelmiştir Milattan sonra 23 doğumlu Romalı alim Plinius da Pontos kıyılarından getirildiği Bayan escort için fındığa ‘Pontos cevizi’ denildiğini müellif Akdeniz Orta Doğu ve Avrupa ülkelerine Doğu Karadeniz’den yayıldığı için ismi de farklı formlarda söylenmiştir
Fındık sözünün manası lisandan lisana yayılarak farklılaşmıştır
Fındık sözcüğünün Escort Farsçası ‘fonduk’ Arapçası ‘bunduk’ Latincesi ‘nux’ Almancası ‘haselnuss’ Fransızcası ‘noisette’ İngilizcesi ‘hazelnut’ eski Yunancası ‘funduki’dir Türkler Orta Asya’da yaşadığı devirde fındığa ‘kosuk’ derken Batı’ya göçen Türkler ‘çetlevük demiştir ‘ Anadolu Türkleri de Arap tesiri nedeniyle ‘bunduk’tan türeyen fındık sözünü kullanmıştır
Fındık ağacı Türk ve Çin kültüründe kutsal sayılıyordu
Fındığın ismi Türeyiş Destanı’nda da geçer Destana nazaran iki ırmağın birleştiği yerde bir fındık ağacı vardır ve bu ağacın tabanından toprak yarılmaya başlar Bu yarıktan da beş çocuk çıkar Türkler kadar Çinliler için de kutsaldır fındık ağacı Çinliler bu ağacı rabbin insanlara bahşettiği beş kutsal ağaçtan biri olarak sayarlar Çin kaynaklarına bakıldığında milattan evvel 3 binli yıllarda Çin’de fındık ekildiği muharrir
2400 yıl evvel bilinen fındıkları bugün hâlâ yetiştiriyoruz
Milattan evvel 4 yüzyılda yaşamış yunan filozof Theophrastos da fındığı ‘Karadeniz cevizi’ diye isimlendirir Ayrıyeten yaptığı tanımda iki çeşit fındıktan bahseder ki bunlar ülkemizde hâlâ çokça bulunan sivri fındık ve tombul fındıktır
Yunan ve Roma mutfağında sos imalinde sıklıkla kullanılırdı
Eski Yunan ve Roma mutfağında sosların üretiminde fındığın sıkça kullanıldığı ve milattan sonra 200 yılı civarında yaşamış olan Athenaeus’un bir yapıtında ‘ballı ve kuruyemişli tatlı’ tanımında fındığın yer aldığı muharrir O periyotlardan beri gerek Yunan ve Roma halkı gerekse Anadolu halkları fındığa epeyce düşkündür
Fındık Karadeniz’e seyahat edenlerin yazılarında da yer almıştır
13 yüzyılda yaşayan ve birinci Bektaşîlerden olan Ispartalı Seyyah Seyranî Giresun’a seyahatini seyahatnâmesinde müellif ve şöyle der ‘Sanki yeryüzündeki bütün fındıklar Giresun’da yetiştirilmektedir’ Evliya Çelebi de Trabzon bölgesine yaptığı bir seyahatte ‘Dağlarında taşlarında cümle ormanları fındıklıktır’ diye bahsetmektedir
Fındığın memleketler arası ticaretini yapan birinci hükümdar Timur’dur
Fındığın milletlerarası ticaret malı olarak satışını gösteren birinci yazılı doküman ise 1403 yılına aittir İspanya hükümdarı 3 Henri 1403 yılında Timur’a elçi gönderir Timur ile görüşen elçi Trabzon’dan İstanbul’a deniz yoluyla döner Seyahat izlenimlerini yazdığı seyahatnamesinde şu cümle yazılıdır 17 Eylül 1403’te Trabzon’dan kaptan Nicolos Cojen idaresindeki fındık yüklü bir gemiyle 25 günde İstanbul’a gittik
Fındığın Avrupa’da tanınması 1780’li yıllara dayanır
Fransa ile 1737 yılında padişah 1 Mahmut periyodunda ticaret muahedesi yapılır Bu antlaşmaya nazaran Fransa’ya satılacak eserler ortasında fındık da vardır Türk fındıklarının Avrupa ülkelerinde tanınması ise 1780’li yıllarda başlar 1782’de Rusya’ya 1792’de Romanya’ya 1875’te Belçika’ya 1906’da Sırbistan’a 1907’de Almanya’ya 1909’da Fransa’ya ve 1912’de ABD’ye fındık satışına başlanmıştır 1900’lü yıllarda dünyada fındığı üreten ve satan tek ülke Türkiye’dir
Cumhuriyet periyodunda fındık fidanı ihracı yasaklandı
Cumhuriyet periyodunda de fındık konusu önemli ölçüde ele alınmıştır Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen ekonomik kalkınma planları kapsamında 1927 yılında çıkarılan kanun ile fındık fidanlarının ihracatı yasaklanmıştır Sonraki yıllarda fındığın satışıyla ilgili pek çok ihracat birlikleri kurulmuştur
Siz fındığın tarihinin bu kadar eskilere dayandığını biliyor muydunuz Yorumlarınızı bekliyorum
Günümüzde fındık dünyanın pek çok ülkesine ihraç ettiğimiz lezzetli bir eserimiz Bilhassa çikolata bölümünde birçok ülke fındığımızı kullanıyor Türkiye’de yerli üreticilerimiz emeklerini tam alamasalar da bu coğrafyada hâlâ değerli bir geçim kaynağı Umarım önümüzdeki yıllarda fındık üreticileri için gelişmeler olumlu istikamette olur
