El Ayak Ağız Hastalığı Nedir?
El ayak ağız hastalığı, bilhassa 5 yaş altındaki çocuklarda daha sık görülen bulaştırıcılığı yüksek viral bir hastalıktır. Bazen daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde de çeşitli salgınlara yol açabilir. Hastalık ekseriyetle ateş yüksekliği (38 derece ve üzeri), iştahsızlık, boğaz ağrısı, huzursuzluk, kırgınlık üzere non spesifik grip gibisi semptomlar ile başlar. Ateşin başlangıcından 1-2 gün sonra ağız içinde ve etrafında ağrılı aft gibisi içi su dolu yaralar (herpanjina) oluşur. Bu yaralar çoklukla ağzın art kısmında küçük kırmızı lekeler formunda ortaya çıkar, vakitle içi su dolu olan ağrılı kabarcıklara dönüşür ve sonrasında kabukları patlayarak düzgünleşme sürecine geçer. Bu kabarcıkların oluşma vaktinden 1-2 gün sonrasında ayak tabanlarında, ellerin avuç içlerinde, bazen dizlerde, el bileklerinde, dirseklerde, kalçalarda yahut genital bölgelerde kırmızı noktalar biçiminde deri döküntüleri ortaya çıkar ve bir müddet sonra bu döküntülerde de su toplanmaya başlar. Çoklukla ağrısız ve kaşıntısız olan bu döküntülerde vakitle soyulmalar görülebilir. Kimi çocuklarda bilhassa 1 yaş altındaki bebeklerde ağız içindeki ağrılı lezyonlar yüzünden yutma zahmeti gelişir ve kâfi sıvı alamadıkları için bedenlerinin su oranı azalır ve bitkinleşirler. Bu hastaların hastaneye yatırılarak uygun sıvı ve mineral takviyesine alınmaları gerekmektedir.
El Ayak Hastalığı Nasıl Bulaşır?
El ayak ağız hastalığına neden olan virüsler enfekte şahısların burun ve boğaz salgılarında (tükürük, salya, balgam, burun mukus salgısı), döküntülerinin kabarcıkları içindeki sıvılarda ve dışkılarında bulunur.
-
Enfekte şahıslar ile sarılmak tokalaşmak öpüşmek üzere yakın temas kurulması hallerinde,
-
Enfekte şahısların öksürme hapşırma durumlarında hava yolu ile,
-
Enfekte çocukların bez değişimi sonrasında dışkıları ile temas kurulması ve gerekli hijyen tedbirlerinin alınmaması hallerinde (ellerin dışkı ile temas sonrasında sabunlu su ile yıkanmadan göze buruna ağıza sürülmesi gibi),
-
Yüzeyi el ayak ağız hastalığı virüsü ile enfekte olmuş objelere temas sonrasında gerekli hijyen tedbirlerinin alınmaması hallerinde (ellerin enfekte dolap, oyuncak, kapı kolu üzere objelerle temas sonrasında sabunlu su ile yıkanmadan göze buruna ağıza sürülmesi gibi),
el ayak ağız hastalığı bulaşı görülme ihtimali yüksektir.
Yüzme havuzları ya da su parklarındaki suların yutulması durumlarında, etken virüsle müsabaka riski düşük de olsa mümkündür. Bilhassa el ayak ağız hastalığı ile enfekte bireylerin dışkıları ile kirlenmiş ve yetersiz klorlama yapılmış su birikintilerinin yutulması bu riski arttırır.
El Ayak Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?
El ayak ağız hastalığının tanısı; detaylı bir anamnez (hastalığın öyküsü) alınması ve yapılan fizik muayenede ağız içinde, etrafında, ellerde, ayaklarda ve eşlik eden öbür bölgelerde (dizler, dirsekler, kalçalar, genital bölgeler gibi) karakteristik döküntülerin saptanması ile konulur. Virüslere bağlı bir hastalık olduğu için ekseriyetle ek laboratuvar tetkiklerinin yapılmasına gerek duyulmaz.
Tecrübeli bir klinisyen tarafından yapılan detaylı fizik muayene incelemesi ve anamnez alınması birden fazla vakit tanıyı koymak için kafidir.
El Ayak Ağız Hastalığının Tedavisi Nedir?
El ayak ağız hastalığının bilinen spesifik bir tedavisi yoktur. Lakin semptomların azaltılması için aşağıda belirtilen kimi önlemler alınabilir:
-
Ağrısı yahut ateşi olan çocuklarda parasetamol ya da ibuprofen içeren ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler kullanılabilir. (Bu gayeyle “aspirin” kullanılmamasına dikkat edilmedilir. Zira etkeni virüs olan hastalıklarda aspirin kullanılması “Reye Sendromu” denilen, karaciğer ve beyin işlevlerinin olumsuz etkilendiği ve bu organların yetmezlikleri sonucu hayati tehlike riski yüksek olan önemli bir hastalığa yol açmaktadır.)
-
Ağız içindeki ağrılı yaralar için ağız spreyleri, gargaralar, çeşitli ağız bakım solüsyonları kullanılabilir.
-
Ağrılı ağız yaraları olan çocuklarda yutma zahmeti de sık görüldüğü için beden su ve minerallerinin kaybını önlemek gayesiyle bol bol su içmeleri ve yoğurt, muhallebi, ılık çorba üzere yumuşak besinler ile beslenmeleri önerilir. Şayet ağız yaraları ileri derecede ağrılı ise ve yutma zahmeti yüzünden beslenmesi bozulmuşsa bu çocukların hastaneye yatırılmasında ve damardan sıvı ve mineral desteği almasında yarar vardır.
-
Vücuttaki döküntüler kaşıntılı ise kaşıntı giderici losyonlar hekim denetiminde kullanılabilir. Ilık sabunlu suyla yıkanmanın bir ziyanı yoktur.
El Ayak Ağız Hastalığından Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır?
El ayak ağız hastalığından korunmak için geliştirilen özel bir aşı yoktur. Hasta olan çocuklarla temastan kaçınmak ve el yıkamak üzere kolay hijyen kurallarına dikkat etmek bu hastalıktan korunmanın temelini oluşturur.
Tuvalete gittikten sonra, bebeklerin bezlerinin değiştirilmesinden sonra, yemek hazırlamadan ve yemeden evvel kesinlikle ellerin bol sabunlu su ile yıkanması gerekmektedir. Ellerin yeterlice yıkanmadan gözlere ağıza buruna sürülmemesine dikkat edilmedilir.
Küçük çocukların oyun alanlarındaki enfekte olmuş yüzeylerin (sık dokunulan yüzeyler, ortak kullanılan oyuncaklar, kapı kolları vb.) sabunlu su ve çamaşır suyu ile temizlenmesine itina gösterilmelidir.
El ayak ağız hastalığı döküntülerin çıkmasından 3 gün öncesi ve döküntülerin solup ateşin düşmesinden 5 gün sonrasına kadar bulaştırıcılığına devam etmektedir. Bilhassa bu vakit aralığında hasta çocuklarla yakın temastan (öpüşme, sarılma, tokalaşma gibi) ve tabak, bardak, çatal, kaşık, havlu üzere şahsî gereçlerin ortak kullanımından kaçınmak hastalığın bulaşmasının engellenmesi için çok değerlidir.