Ortak kullanılan şallardan, kabindeki kıyafetlerden bile bulaşıyor!
Geçmek bilmeyen kaşıntıların sebebi birçok vakit alerjiler olarak görülür. En son akla gelen ise beşerden beşere temas yoluyla çarçabuk bulaşan uyuz olur. Meğer uyuzun bulaşması o kadar kolay ki… Uzmanlar kafe ve restoranlarda üşüyünce sıkı sıkı sarıldığımız ortak şallar konusunda dahi ihtarlarda bulunuyor.
Küçük akarların neden olduğu bir cilt rahatsızlığı olan uyuz, bedenin çeşitli yerlerinde döküntülere sebep olur. Çoklukla parmak ortalarından başlayarak bedenin öteki bölgelerine yayılan bu döküntüler bir müddet sonra dayanılmaz kaşıntılara dönüşür.
Uyuz olaylarında pandemi sonrası büyük artış yaşanmaya devam ediyor.
-
Bir kişi neden uyuz olur ve uyuz nasıl bulaşır?
-
Ortak kullanılan alanlardan uyuz bulaşır mı?
-
Mağazalarda denenen kıyafetlerden, kafelerdeki şallardan da bulaşır mı?
-
Neden pandemi devrinde uyuz hadiseleri arttı?
Tüm bu sorular ve daha fazlasını Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimi ve deri ve zührevi hastalıklar uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Sedat Akdeniz, Dermatoloji Uzmanı Dr. Ayşe Ferzan Aytuğ’a sorduk.
EN AZ 15 DAKİKALIK TEMAS GEREKİR
‘Hominis’ isimli akar cinsinin neden olduğu bir parazit hastalığı olan uyuzun bilhassa el parmak ortaları, el bileği, koltuk altı, karın olmak üzere tüm bedende ağır kaşıntıya sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, “Uyuzda gece artan kaşıntılar yaşanır. Bu ağır kaşıntıya bağlı deride döküntü ve yaralar görülebilir. Ekseriyetle hasta olan biriyle direkt ve yakın temas ile bulaşır. Şahıstan şahsa bulaşması için çoklukla en az 15-20 dakikalık bir direkt temas kaide. Uyuzlu bir kişinin yatağında yatmak, giysilerini yıkamadan kullanmak ile de bulaşabilir” sözlerini kullandı.
KAŞINTILAR UYKUDAN UYANDIRIR
Sık sık alerji ile karıştırılan uyuzu nasıl ayırt edebileceğimizi sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Alerjik kaşıntılar çoklukla neden olan faktörden sonra görülürken uyuzda kaşıntı bilhassa geceleri görülür ve uykudan uyandırır. Alerjik kaşıntı genelde ailede öbür bireylerde görülmezken; uyuzda kaşıntı öbür aile fertlerinde de görülür” dedi.
PANDEMİ OLAYLARI DA ETKİLEDİ
Pandemi periyodunda uyuz hadiselerinde artış gözlemlendiğini belirten Prof. Dr. Kutlubay, sebebini şu biçimde açıkladı:“Evde karantina nedeniyle bilhassa kalabalık ailelerde temasın artması ve koronavirüs nedeniyle hastaların hastaneye müracaatta gecikmesi uyuz olaylarında yaklaşık 2-3 katlık bir artışa neden oldu. Artışın bir nedeni de kullanılan ilaçlara direncin gelişmesi. Direnç nedeniyle tedaviler gecikmekte, mühlet uzamakta ve bulaşma da artmakta.”
Prof. Dr. Akdeniz ise pratik uygulamada uyuz olaylarının artmış olduğunu lakin pandemi devrinde epidemiyolojik çalışmalar yapılamadığını söz etti.
“Yapılacak çalışma bilgileri ile artış oranlarını net olarak öğrenebiliriz. Uyuz artış nedenleri ortasında toplumsal hayat şartlarının olumsuzluğu, göçler, kalabalık ömür alanları kıymetli etkenler. Ülkemizde bunu destekleyen göçlerin yaşanmış olması uyuz olgularının artışında rol almış olabilir. Küresel ısınma ise tüm dünyada ve ülkemizde olguların artışındaki kıymetli etkenler ortasında yer alıyor.”
ORTAK ŞAL KULLANIMIYLA BİLE BULAŞABİLİR
Prof. Dr. Kutlubay, uyuzun beşere zarurî bir parazit olduğunu söyleyerek, ortak şal kullanımıyla geçme ihtimalinin olduğunu vurguladı.
“Uyuz akarları, dış ortamda en fazla 3-4 gün canlı kalabilir. Havalandırmakla uyuz paraziti çabucak ölmez. Bu çeşit kıyafetler ya 60 derecede yıkanmalı ya da ağzı kapalı bir poşette 7 gün bekletilmeli. Lakin bu halde parazitler ölebilir.”
Prof. Dr. Akdeniz, uyuzun temel olarak yakın deri teması ile bulaşacağını vurgulayarak, tıpkı yatağı paylaşma yahut uyuz olan birinin yatağında uyumak, daha az sıklıkta ortak kullanılan giysi ve havlularla bulaşabileceğine dikkat çekti.
“Cinsel temas ile uyuzun bulaşmasına da sık rastlanır. Lakin örneğin uyuz paraziti taşıyan biriyle kısa müddetli kolumuzun temas etmesi ile uyuz bulaşması pek muhtemel değil, daha uzun vadeli temaslar gerekir. Fakat çok parazitli uyuz tiplerinden biri olan Norveç uyuzunda kısa müddetli temaslar bile bulaşmasına neden olabilir.”
PARAZİT SAYISI MİLYONLARI BULUR
Zaman vakit duysak bile ayrımını pek yapamadığımız kabuklu uyuzu sorduğumuz Prof. Dr. Kutlubay, “Norveç uyuzu olarak da bilinen kabuklu uyuz, bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda ortaya çıkan yaygın kabuklu yaralarla seyreden uyuz cinsi. Kabuklu uyuzda kaşıntı az olduğu ya da hiç olmadığı için parazit sayısı artar. Olağan bir uyuzlu şahısta parazit sayısı 12 civarında olur. Ancak kabuklu uyuzda parazit sayısı milyonları bulur” dedi.
UZUN SÜREN SEYAHATLERDE RİSK BÜYÜK
‘Biz farkında olmadan mağazada denediğimiz kıyafetten yahut otobüste oturduğumuz koltuk bile bir risk sayılabilir mi?’ sorusunu yönelttiğimiz uzmanların karşılığı ‘Evet’ oldu.
Uyuz paraziti taşıyan birinin kısa müddetli denediği kıyafetlerden, kullandığı şallardan düşük mümkünlük da olsa bulaşma ihtimali olduğunu belirten Prof. Dr. Akdeniz, “Eğer çok fazla parazit taşıyan biriyse bu mümkünlük daha da artar. Toplu taşımada oturduğumuz koltuklar ve tutunduğumuz yüzeylerden de uyuz bulaşabilir. Bu da düşük bir mümkünlük ancak uyuz paraziti taşıyan kişinin saatler süren yolcuğu sonrası kullandığı koltuk bulaştırıcılık açısından epeyce riskli hal alır” dedi.
BULAŞI ÖNLEMEK EPEY GÜÇ
Evde hastalığı geçiren biri varsa öbür aile üyelerinin korunması hayli güç. Korunmanın birinci formülünün yakın temastan kaçınmak olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kutlubay, “Uyuz olan şahısla birebir kıyafetleri giymemek, birebir yatakta yatmamak, tıpkı şahsî eşyaları kullanmamak gerekir. Uyuz Hastalığı geçiren şahısla tıpkı meskende kalan hastalara tedbir olarak uyuz tedavisi verilmesi gerekir. Kesinlikle kaşıntı olsun yahut olmasın konuttaki herkes ilaç kullanmalı” sözlerini kullandı.
AYNI KAFEDE HER GÜN BULUŞAN 10 KİŞİLİK ARKADAŞ KÜMESİ UYUZ OLDU
Dr. Aytuğ ise hastanede incelediği hadiselerden bir örnek verdi. Birebir kafede her gün toplanan 10 kişilik bir arkadaş kümesinin her birinde uyuz hadisesi saptandığını söyleyen Aytuğ, “Aşırı kalabalık hayat şartları, birlikte uyumak, kıyafet ve havlu paylaşımı, sıhhatsiz hijyen şartları uyuz salgını için değerli risk faktörleri olarak bilinir. Ortak kullanılan sıcak ve kapalı toplu alanlar, spor salonları, kafeler, hoşluk salonları, okullar hastaneler, toplu taşımalar, kaplıcaların kıymetli bulaş alanları olduğunu” belirtti.
KOLONYA VE DEZENFEKTAN DA YARAR ETMİYOR
Prof. Dr. Akdeniz, genel hijyen kurallarına uymanın bulaşıcılığı önlemede tesirli olduğunu söyleyerek, kolonya ve gibisi alkol bazlı antiseptiklerin uyuz parazitini etkilemediğinin altını çizdi.
Her türlü bulaşıcı hastalıktan en değerli korunma formülü en az 20 saniye el yıkama alışkanlığı olduğunu belirten Dr. Aytuğ, “Aşırı dezenfektan yahut kolonya kullanımı deri bariyerini bozarak her türlü mikrobun basitçe derimize girmesine neden olur. Uyuz enfeksiyonunda tedbir almak kadar, erken teşhis ve tedavinin de değerli olduğunu” aktardı.
HAYVANDAN BEŞERE BULAŞ OLMAZ
Prof. Dr. Kutlubay, insanlardaki ve hayvanlardaki uyuzun farklı olduğunu belirtti ve sanılanın tersine kedi ve köpek üzere hayvanlardan beşere bulaşmayacağını söyledi.
Bazıları, uyuzu yanlış bir halde hijyen eksikliği ile ilişkilendirir. Parazit akar derinin derin katmanlarında yaşadığı ve bu nedenle yıkanamadığı için paklık uyuz hastalığını önlemez. Yani uyuz olması bir kişinin kirli olduğu manasına gelmez. Bunun yerine enfeksiyona yakalanmış biriyle yahut bir şeyle yakın temas halinde olduğu manasına gelir.
TEDAVİ EDİLSE DE KAŞINTI SÜREBİLİR
Uyuz için krem ve losyon tedavilerinin olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kutlubay, tedavinin çoklukla iki hafta sürdüğünü belirtti.
“Belli aralık ve sıklıkta tekrarlanması gerekebilir. Aile, partner, arkadaş tedavisi kaidedir. Dirençli olaylarda ise ağız yoluyla alınan ilaçlar kullanılabilir. Akar ölmesine karşın bedende kaşıntı daha uzun mühlet devam edebilir. Kaşıntı her vakit hastalığın devam ettiğini göstermez.”