Beslenme insan hayatı için en hayati süreçlerden biridir. Beslenme fizyolojik bir aksiyondur. Lakin kültürel faktörlerden, duygulanım süreçlerinden, ebeveyn ile olan yaşantılardan ötürü beslenme yalnızca fizyolojik bir aksiyon olmaktan çıkıp, ruhsal faktörlerin yer aldığı bir sürece dönüşmüştür.
Özellikle anne ile çocuk ortasındaki birinci “bağ” beslenme sayesinde olur. Anne şimdi rahimde olan çocuğu beslerken ona hislerini ve hormonlarını da ileterek ortak bir bağ alanı oluşturur. Bu sebeple gebelik sürecinin nasıl geçirildiği beslenme psikolojisi açısından çok değerlidir. Anne, rahmindeki çocuğu yalnızca “yemek” ile beslenmez, hisleri ve hormonları ile de beslenir. Daha sonra çocuk dünyaya geldiğinde anne göğsü yahut biberon ile tanışır. Tam bu tanışmada tekrar beslenme yalnızca fizyolojik bir olay değildir zira anne çocuğu beslerken birebir vakitte onun benliğini de oluşturmaya başlar. Bebekler emerken aşikâr periodlarla göz ucuyla annelerine bakarlar. Annenin bebeğini hangi jest ve mimiklerle, hangi hislerle yahut neyle ilgilenirken beslediği çok kıymetlidir. Bebeğin benliği anne ve beslenme ortasındaki alakadan oluşmaya başlar. Bu sebeple çocukların ve yetişkinlerin beslenme biçimleri o denli rastgele vâr olmaz. Bilhassa çocuklara ve onların beslenme örüntülerine bu hassasiyetle yaklaşmamız gerekir. Bir bebeği-çocuğu beslerken onun yalnızca karnını değil, zihnini, benliğini, hislerini da beslememiz gerekir. Bunun için ebeveynin yumuşak ve sıcak dokunuşlarla bebeği beslenmesi, biberonla besleniyorsa bile cilt deriye temas için annenin göğsünün açık olması ve bebeği emer konumda beslemesi, daha büyük çocuklar için oyalayıcı uyaranlardan çok ebeveynle sıcak temasla beslenmesi çok değerlidir.
Bebekler ve çocuklar tıpkı yetişkinler üzere besinlerden haz almak isterler. Bu sebeple sağlıklı, sıcak bir temas çocukları yedikleri şeyden haz almaya iter. Yapılan araştırmalar annenin hislerinin sütün tadını, kokusunu ve rengini değiştirdiğini göstermiştir. Bu sebeple her yaştan çocuğu beslerken sağlıklı bağlar ve hisler kıymetlidir.
Yemeğe yalnızca yemek olarak bakmamak hayati bir sıkıntıdır. Yemek, anne ile bebek ortasındaki birinci bağ, birinci kontaktır.
Çocukları Beslerken Dikkat Edilmesi Gereken Süreçler
1. Çocuğun beslenmesini anne rahminden itibaren düşünmek gerekir. Kendi çocuğunuz yahut diğer bir çocuk için birinci düşünmeniz gereken şey çocuğun anne rahminde nasıl beslendiğidir.
Gıda olarak annenin ne ile beslendiği çok değerlidir. Ağır ve nizamlı olarak karbonhidrat, şeker ve yağdan varlıklı beslenmek yeme bağımlılığına yol açmaktadır. Günlük alınması gereken oranın çok fazla üstüne çıkmak ve bunu nizamlı olarak sürdürmek yeme bağımlılığı yaratacağı üzere beyindeki ödül merkezini fazla uyarır, bu da dopaminin gereksinim fazlası formda salgılanmasına sebep olur. Dopamin gereksinim fazlası formda salgılandığında çok önemli tahribatlara yol açmaktadır. Yeme bağımlılığı olan bir annenin bebeği yeme bağlılığı ile doğar. Yeme bağımlılığı beyinde uyuşturucu bağımlılığı ile misal tahribatlar meydana getirir. Bu sebeple gebelikte beslenme çok kıymetlidir.
Gebelikte annenin hissettikleri de besin açısından kıymetlidir. Her his vücutta farklı hormonâl tesir yaratır. Annenin çok gerilimli olması, ağır kaygı yaşaması, yüksek düzeyde dert hissetmesi bebeğe hormon aracılığıyla geçer. Bu sebeple bebekler doğduklarında birbirlerinden farklı kişisel özelliklere sahip olurlar. Bebeğin anne rahminde hangi hormonlarla beslenmesi çok kıymetlidir.
2. Bebek-meme ilgisini düşünmek gerekir. Meme yalnızca çocuğun karnını doyuran bir araç değildir.
Meme, bebeğin anneye ulaşması için bağlayıcı bir objedir.
Meme, bebeği sakinleştiren uyarandır.
Meme, cilt deriye temas için bir yoldur.
Meme, inançtır.
Meme, bir çocuk için pek çok mana söz. İster süt gelsin, ister gelmesin her bebek ve çocuk anne göğsüne ulaşabilmelidir. Göğüs, bebek birinci konutundan ayrıldıktan sonra kordon yerine geçen en değerli anneye ulaşma yoludur. Bu sebeple anne sütünün değeri dışında göğsün ehemmiyetini kavramak ve göğsün süt dışında da ulaşılabilir olması çok kıymetlidir.
Bebeğin göğüsle ilgisi annesiyle bağıdır. Bebeğin ve daha büyük çocukların göğüsle olan münasebetini gözlemlerseniz, anneyle olan bağlantılarıyla paralel gittiğini göreceksiniz. Bilhassa büyük çocuklar için anneye kızdıklarında memeyi ısırdığını görürsünüz, anneyle keyifli bir süreç yaşıyorsa daha aşkla temas ettiğini fark edersiniz.
Memeden ayrılmış, hatta ortadan yıllar geçmiş olsa bile çocuklar annelerinin göğüslerine dokunmak isterler. Bir çocuk için göğüs yalnızca “süt” demek değildir.
3. Göğüsten ayrılmak-anneden ayrılmak olmamalıdır. Her şey yolundaysa çocukların 2 yaşına kadar emmeleri gelişim için istenir. Yeni periyot şefkatli yaklaşımlar çocuğu özgürce emzirmenin değerini savunmaktadır. Hangi yaş diliminde olursa olsun göğüsten “sağlıklı” ayrılmak bir çocuk için çok kıymetlidir.
Memeden ayrılmadan evvel bunun yalnızca “süt” üzerine olduğunu ve aslında bırakılanın “emme” davranışı olduğu konusunda kendi içimizde mutabakata varmamız gerekir. Göğüs her vakit çocuk için ulaşılabilir olmalıdır.
Memeden ayrılma için evvel travma oluşturabilecek klâsik formüllerden sıyrılmamız gerekir. Salça sürmek, göğse bant yapıştırmak, emzirme taşı kullanmak, sakız yapıştırmak vb. üzere teknikler çocuk üzerinde olumsuz bir tesir yaratır.
Bir çocuğu göğüsten ayırmaya karar verdiğimizde evvel bağlantımıza bakmamız gerekir. Çocukla ilgimiz nasıl? Göğüs dışında cilt deriye temasımız var mı? Bize her istediğinde rahatça ulaşabiliyor mu? His düzenleme maharetleri nasıl? Ek bir uyaran olmadan çocuğun hislerini düzenleyebiliyor muyuz? Hayat koşullarımız şu anda nasıl? Çocuğun hayatında yahut ebeveynlerin hayatında değerli bir değişiklik oldu mu yahut olacak mı? Çocuğu şu anda zorlayan özel bir şeyler var mı? Anne kendini buna hazır hissediyor mu?
Tüm kaideler sağlandıktan sonra çocuğun emmesi gözlemlenmeli. Hangi saat aralığında, hangi şartlarda, hangi hislere karşılık emmek istiyor? Evvel uzun bir vakit diliminde bunu gözlemlemek gerekiyor. Bu esnada ebeveyn-çocuk oyununu arttırmak, çocuğa daha fazla cilt deriye temas sunmak, hisleri üzerine konuşmak çok değerlidir. Tüm bunlar sağlandıktan sonra yavaş yavaş emme sıklığını azaltmak değerlidir. Örneğin; günde 4 sefer göğüs isteyen bir çocuk için birinci evvel 3 sefer emme sunmak, 4. Kere istediğinde onu oyalamadan, dikkatini dağıtmadan cilt cilde temas sunmak, hatta memeyi sunmak ama şu anda emmeye uygun olmadığını belirtmek kıymetlidir. Bu sıklık giderek azaltılabilir. Evvel gündüz emmelerin azaltılması, sonra tıpkı rutinin gece emmeleri için uygulanması değerlidir.
Emmeden ayrılmanın en kıymetli kısmı çocuğa cilt cilde temas sunmaktır. Zira çocuklar ek besine geçtikten sonra karnını doyurmak için değil, ruhlarını doyurmak için emerler. Gece emmenin azaltılması için çabalarken de kesinlikle annenin azaltma süreçlerinde temas sunması çok kıymetlidir.
Emmeyi bırakmanın birtakım çocuklar için çok güç bir süreç olabileceğini bilmek ve ortaya çıkabilecek hisleri kucaklamak gerekir.
Bu süreçte çıkmazda hissettiğinizde lütfen takviye alınız.
4. Ek besin sürecini sıkıntı haline getirmemek. Bir bebeğin-çocuğun beslenmesi ebeveynin yeterliliğini yahut yetersizliliğini göstermez. Bu sebeple bilhassa birinci ek besin sürecinde hassas olmak kıymetlidir. Bebek için bunun farklı bir tecrübe olacağını ve vakitle alışılacak bir süreç olduğunu kabul etmek gerekir.
Bebeklere-çocuklara yemek üzerinde denetim vermek değerlidir. Bebeği-çocuğu bir mama sandalyesine hapsedip, ağzına daima besin vermek dirençle karşılaşılmasına sebep olur. Bebeğin-çocuğun yemek üzerinden denetimlerinin olması ileriki hayatta “kontrolsüz yeme” davranışlarının ortadan kalkması için çok değerlidir.
Ek besin sürecinin başından itibaren yemeği bebeğin keşfetmesine müsaade vermek gerekir. Farklı bir tabağa yedirilen besinden biraz koymak, bebeğin ona dokunmasına müsaade vermek değerlidir. Tüm canlılar yemeklerini hissederek yemek isterler. Hissedilerek yenilmeyen yemeklerde denetimsiz yeme yahut dirençler ortaya çıkar. BLW bilhassa sağlıklı bir yeme örüntüsü oluşturmak için çok kıymetlidir. Daha büyük çocuklar için elleriyle yemek yemeleri, yemeğe dokunmaları hem haz için, hem de vücut duyumlarını hissetmeleri için değerlidir.
Bebekler-çocuklar hareket etmeyi severler. Yemek yerken onlara “sınırlandırılmış” hareket alanı sunmak gerekir. Bilhassa daha büyük çocuklar için mama sandalyesi yerine bir örtü ya da daha rahat hareket edebilecekleri farklı bir masada olabildiğince hareket özgürlüğü vererek beslenmek değerlidir. Bu hareket özgürlüğü belli sonlar çerçevesinde olmalıdır. Örneğin, yere bir örtü sermek, bu örtünün çocuğun hareket edebileceği genişlikte olması, bu örtü üzerinde dökmenin hür olması değerli olur.
Ek besin sürecinde ve daha büyük çocuklar için beslenme vaktinde kandırmalar, zorlamalar, bir şeyler izletmeler çocukların denetimlerini kaybettikleri süreçlerdir ve beslenme örüntülerinin sıkıntılı oluşmasına sebep olur.
Yine çocukları beslerken onların biyolojik saatlerine odaklanmak gerekir. Her çocuğun bir biyolojik saati vardır. Her çocuk farklı vakit dilimlerinde yemek yemeyi sever. Çocuğun yemeye gereksinim duyduğu vakit dilimlerini belirlemek gerekir. Yemeğin fizyolojik bir sorun olduğunu çocuğa hissettirmemiz için onu acıktığı vakit dilimlerinde beslemek kıymetlidir. Bu durum yenidoğan için geçerli değildir.
Bazı çocuklar uyanır uyanmaz aç olurken, birtakım çocuklar yeni uyandıklarında yemek yiyemezler, kimi çocuklar öğle saatlerinde çok acıkırlar, birtakım çocuklar akşam saatine yemek yemeyi severler. Çocukların biyolojik saatini gözlemlemek ve ona hürmet duymak değerlidir. Biz yetişkinler aç olmadığımız halde ağzımız boş durmasın diye yemek yemeyi çocukluk devrindeki biyolojik saatlerimizin bozulmasından ve zorla daima yemek yemek zorunda kaldığımız için geliştirdik.
5. Çocukların “genel” besin tercihleri vardır. Öncelikle çocukların bizler üzere sevdikleri ve sevmedikleri yemekler olacaktır. Bizler nasıl sevdiğimiz şeyleri yemeyi tercih ediyorsak çocukların da buna hakkı vardır. Çocukları büyüten şey yalnızca yemek değildir. Her şeyden yemezse gelişmez algısı gerçek değildir.
Çocuklar ortalama olarak her yerde yiyebilecekleri, sabit görünümlü, ortalama tatları olan besinleri tercih ederler. Örneğin, köfte. Köfte, genelde her çocuğun tercih ettiği, ortalama olarak her yerde emsal tadı ve görünüşü olan bir yemektedir. Genel olarak çocukların tercih ettiği yemeklere baktığımızda ortalama olarak misal olduğunu fark edeceksiniz. Köfte, patates, hamburger, tavuk, makarna, pilav..
Çocuklar karışık görünümlü ve ağır kokuları olan besinlerden hoşlanmazlar. Bu sebeple besinleri farklı formlarda çocuğa sunmak, bilhassa onun tercih ettiği forma getirmek değerlidir. Brokoliyi direk verdiğinizde yemiyorsa, püre haline getirmek, köfte yapmak üzere..
Yemeği çocukla bir arada hazırlamak, onun da katkısının olması gıdayı daha kabul edilebilir hale getirir.
Çocukların bizim sandığımız kadar çok yemeğe gereksinimlerinin olmadıklarını bilmek gerekir. Çocuklar ön ergenliğe kadar genelde zayıf bir görünüme sahiptirler. Nizamlı olarak çocuk hekimine gitmek, gelişim için kıymetlidir. Bir çocuğun gelişimine nazaran uzunluk ve kilosunun uygun olup olmadığını çocuk hekiminin söylemesi bizim için gerçek olandır.
Gelişimsel olarak bir gerilik yoksa çocukların esasen mide kapasiteleri çok küçüktür ve onların vücut duyumlarını bozmadıysak fizyolojik muhtaçlıkları kadar yerler.
6. Abur-cubur-fast food tüketimini yasaklamak yahut korkutmak yerine vücuda bedel vermeyi öğretmek. Çocukların sistemli olarak abur-cubur tüketmesi elbette sıhhate ziyanlıdır. Bu sebeple ebeveynler hudut koyma-kısıtma getirmek zorunda hissederler kendilerini. Ancak yapılan araştırmalar çocukluk devrindeki besin kısıtlamalarının ileriki ömürde denetimsiz yemeye yol açtığını göstermektedir. Pekala ne yapmalıyız? Çocuklara her şeyi sınırsız mı vermeliyiz? Hayır!
Öncelikle çocuğunuz beslenme örüntülerinde gördüğünüz sorunlar varsa bunları değiştirmek ve dönüştürmek için çabalamalısınız. Kâfi olmadığını hissettiğiniz noktalarda dayanak almalısınız. Tüm bu süreçlerin yoluna girmesi için sizin beslenme örüntülerinizin de sağlıklı olması gerektiğini unutmayın ☺
Her şeyin yolunda gittiğinden emin olduktan sonra besinlerin beden için yararlarını ve ziyanlarını esneklik içerecek biçimde çocuğa aktarmanız gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken iki kıymetli faktör vardır; birincisi çocuğa suçluluk hissettirmemek. Örneğin; kola içtiğin için hasta oldun demek çocuğa hatalı hissettirebilir. Bunun yerine haftada iki bardaktan fazla kola içmek mideni rahatsız edebilir demek daha değerlidir. Öteki değerli olan alan ise esnekliktir. Bedene yaptığımız her şeyin geri dönülmez ziyanlar vermeyeceğini, vücudun birden fazla şeyi tolere edebileceğini öğretmek değerlidir.
Öncelikle çocukla vücut üzerine konuşmak, bedenin-organların fonksiyonları üzerine konuşmak, vücudun değerini anlatmak, vücuda şefkat duymak üzerine konuşmak ve çocuğun bakışını buraya çekmek değerlidir. Hiçbir çocuk vücuduna güzel gelmeyen şeyleri yemek istemez. Bu durum şefkatli bir formda anlatıldığında çocuklar hudutlara uyma eğilim gösterecektir.
7. Sakinleşmek için besini kullanmamak gerekir. Duygusal yemelerin temelleri çocuklukta atılır. Bu sebeple çocuğu ödüllendirmek, cezalandırmak yahut hislerini yatıştırmak için besin kullanılmamalıdır. Yemeğin yalnızca fizyolojik bir gereksinim olduğunu çocuğa öğretmek ve deneyimletmek gerekir. Ödül olarak çikolata vermek, ceza olarak fasülye yedirmek, çocuk üzgün diye ona dondurma almak duygusal yemenin temellerini atmak demektir.
Çocuğun yaşadığı güç hisleri fark eder ve çocuğu desteklersek yemeği kendini yatıştırmak için kullanmaz. Çocuklar ve yetişkinler hislerini düzenleyemedikleri vakit yemeği sakinleştirici olarak kullanırlar.