Borderline kişilik bozukluğu, kişinin kendisi ve diğerleri hakkında düşünme ve hissetme şeklini
etkileyen, günlük hayatta fonksiyonellik problemlerine neden olan bir zihinsel bozukluktur. Benlik imajı
meselelerini, his ve davranışları yönetmede zorlukları ve istikrarsız ilgiler örüntüsünü içerir.
Borderline kişilik bozukluğuna sahip şahıslar ağır bir terk edilme korkusu yaşarlar. Yalnız
kalmaya tahammül edemeyen borderline kişilik bozukluğu belirtileri öfke, dürtüsellik, sık sık
değişen ruh halleri ve kalıcılığı olmayan alakalar kurmak halinde sıralanabilir.
Erken yetişkinlik devrinde başlayan borderline kişilik bozukluğuna sahip bireyler genç
yetişkinlikte ağır sorunlar yaşarken ilerleyen yaşlarda toplumsal kurallara uymamanın
yarattığı olumsuz sonuçlar nedeniyle kademeli olarak güzelleşme gösterebilirler. Borderline kişilik
bozukluğunun tedavisinde medikal takviye ve psikoterapi takviyesi bir ortada ilerlemelidir.
Bu yazı esnasında belirtilerin bir kısmını kendinizde görüyor olabilirsiniz lakin bu borderline
kişilik bozukluğuna sahip olduğunuz manasına gelmez. Bir seviyeye kadar bu belirtiler pek çok
beşerde bulunur.
Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir?
Borderline kişilik bozukluğu, his düzenlemede, dürtü denetiminde, kişilerarası ilgilerde ve
kendilik imajında yaygın bir kararsızlık modeliyle karakterize olan bir kişilik bozukluğudur.
Klinik belirtiler ortasında duygusal düzensizlik, dürtüsel saldırganlık, tekrarlayan kendine zarar
verme davranışları ve kronik intihar eğilimleri yer alır. Nedensel faktörler kısmen bilinmektedir.
Bilhassa genetik yatkınlığın, fizikî ve cinsel istismar üzere çocukluk devri yaşantılarının
bozukluk üzerinde tesiri bulunmaktadır.
Genel popülasyonun yaklaşık %1 -2’sini etkileyen borderline kişilik bozukluğunda şiddetli
psikososyal bozukluk ve intihara bağlı yüksek mevt oranı görülür. Hastaların yaklaşık %10’unda
intihar hikayesi vardır. Bu oran genel popülasyondan neredeyse 50 kat daha fazladır.
ABD’de yapılan araştırmalarda yetişkinlerin yaklaşık %2’sinde ve bayanlarda 3 kat daha fazla
görülen borderline kişilik bozukluğu, İngiltere’de kişilik bozukluğu hadiselerinin % 0.7’sinde
tanılanmıştır. Türkiye’de sıklığına yönelik kâfi bilgi yoktur.
Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Kişinin hislerini, davranışlarını, kanılarını ve başkalarıyla kurduğu alakaları etkileyen borderline
kişilik bozukluğu birtakım semptomlarla kendini gösterir. Semptomlar şu halde sıralanabilir;
- Borderline kişilikler ağır seviye terk edilme korkusu hissederler. Gerçek ya da hayali birayrılık durumundan yahut reddedilme ihtimalinden kurtulmak için tedbir alırlar.
- Borderline kişilikler karşılarındaki şahısları idealize edip sonra ansızın o kişinin zalim
olduğuna, makûs niyetli olduğuna inanabilirler. - Borderline kişiliklerin hayatlarında oluşturdukları gayeleri ve pahaları ani kararlarla,
süratle değişebilir. - Borderline kişilikler gerilime bağlı olarak paranoya epizodları yaşayabilirler, gerçekle olan
temasları kesilebilir. - Borderline kişiliklerin dürtüsel davranışları ortasında kumar oynama, dikkatsiz araba
kullanma, sık sık korunmadan cinsel bağ yaşama, çok yemek yeme, uyuşturucu
kullanma üzere riskli davranışlar yer alır. Bu kişiliğe sahip olan beşerler apansız düzgün bir işten
ayrılabilir, olumlu bir ilgiyi sonlandırabilir. Bu halde farkında olmadan kendilerini
sabote ederler. - Borderline kişilikler rastgele bir ayrılık yahut reddedilme durumunda kendine zarar
verme davranışlarında bulunabilirler. Borderline kişilik bozukluğu hadiselerinde çoğunlukla
intihar teşebbüsü görülür. - Borderline kişilikler ağır memnunluk, öfke, utanç hislerini içeren, birkaç saatten birkaç
güne kadar süren ruh hali değişimleri yaşarlar. - Borderline kişilikleri ömürlerini derin bir boşluk hissiyle sürdürdüklerini tabir edebilirler.
- Borderline kişilikler öfkelerini denetim etmekte zorlanırlar, alaycı davranabilirler. Fiziksel
ya da sözel şiddet uygulayabilirler.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Pek çok ruhsal ve psikiyatrik bozukluklarda olduğu üzere borderline kişilik bozukluğunun da
nedenleri tam olarak anlaşılmış değildir. Çocukluk periyodunda istismar ve ihmal hikayesi bulunan
şahısların borderline kişilik bozukluğu açısından risk kümesinde olduğunu söylemek mümkündür.
Çevresel faktörlerlerin yanı sıra ikizler ve ailelerle yapılan birtakım araştırmalar, kişilik
bozukluklarının kalıtsal olabileceğini yahut aile üyeleri ortasında görülen öbür psikiyatrik
bozukluklarla alakalı olabileceğini düşündürmektedir.
Birtakım araştırmalar ise his düzenleme, dürtüsellik ve saldırganlık davranışlarıyla ilişkili
olarak birtakım beyin anomalilerinin tesirine vurgu yapmaktadır.
Borderline kişilik bozukluğunun nörokimyasallarla da bağlantılı olduğu bilinmektedir. Bilhassa neşeli
ruh haline katkıda bulunan serotonin isimli nörokimyasal hususun borderline kişiliklerde
olağan ölçüde salgılanmadığı görülmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Görülme Sıklığı
Yapılan araştırmalara nazaran borderline kişilik bozukluğu bayanlarda erkeklerden daha yaygındır.
Çocuk ve ergen örnekleminde yapılan bir araştırmaya nazaran borderline kişilik bozukluğunun 9-19
yaş ortasında görülme sıklığı %11 iken 11-21 yaş ortasında görülme sıklığı %7.8’dir.
Borderline kişilik bozukluğu kız çocuklarında oğlan çocuklardan daha sık görülmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Amerikan Psikiyatri Birliği tanılamasına nazaran Borderline kişilik bozukluğu, genç erişkinlik
periyodunda başlar, farklı şartlar altında ortaya çıkar. Bilhassa kişilerarası münasebetlerde, benlik
algısında ve duygulanımda tutarsızlıkla karakterize olan borderline kişilik bozukluğu vakalarında
dürtüsel eğilimler görülür.
Saldırganlık, değişkenlik, tutarsızlık, çökkünlük ve şiddete eğilimli olmak üzere pek çok kriz durumu
borderline kişiliklerin hayatını domine eder.
Borderline kişilikler başkalarına yönelik manipülatiftir. Kendilerine ziyan verme eğilimindedirler
ve intihar teşebbüslerinde bulunurlar.
Kıymetli teşhis ölçütlerinden biri olan duygusal dalgalanma ölçütüne nazaran borderline kişiliklerin
his durumları saatler içinde süratle değişebilir yahut nadiren birkaç gün ya da daha uzun süre
değişmeden kalabilir.
Terk edilme endişesinin tetiklediği ağır öfkeye bağlı olarak öfke patlamaları yaşarlar.
Öteki şahıslarla yakın, stabil ve manalı münasebetler kurmakta zorlanan borderline kişiliklerin benlik
bütünlüklerinde zayıflık ve boşluk duygusu vardır.
Borderline kişiliklerin kendine ziyan verme davranışlarının arkasında kendini cezalandırma, acı
veren hislerden kurtulma, rahatlamayı sağlama ve kendini daha canlı hissetme üzere nedenler
yer alır. Bu bağlamda kumar oynama, çok yeme, tehlikeli otomobil kullanma üzere dürtüsel
davranışların altında da tıpkı nedenlerin yer aldığını söylemek mümkündür.
Borderline kişiliklerde öfke, ıstırap, utanç, panik, yalnızlık ve kronik boşluk hislerini içeren
ağır duygulanım hali görülür. Bu bireyler hislerini çok istikametli ve ağır yaşarlar. Duygular
büyük bir süratle ve akıcılıkla yer değiştirebilir.
Borderline şahıslarda depersonalizasyon, derealizasyon, şüphecilik, sanrılar ve halüsinasyonlar gibi
birtakım bozulmuş bilişler mevcuttur.
Borderline kişilikler dürtüseldirler. Kasıtlı olarak kendilerine ziyan verebilirler. Husus kötüye
kullanımı, sistemsiz yeme, çok para harcama, kelamlı patlamalar formunda görülen davranışlar da
dürtüselliğin yansımasıdır.
Borderline kişiliklerde istikrarsız alakalar görülür. Yalnız bırakılmaktan korktukları için insanları
tekrar tekrar telefonla arayabillirler, fizikî olarak daima temas etmeyi isteyebilirler.
Borderline kişiliklerin bağlantıları çalkantılıdır. Öngörülmesi sıkıntı duygusal reaksiyonlar gösterirler.
