Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireyin ruhsal zorlanmaları ile bağlantılı yahut onları sürdüren his, fikir ve davranışları belirleyerek güzelleşmeyi hedefleyen bir terapi yaklaşımıdır. Yaklaşımın bilişsel kısmında bireyin zihinsel süreçleri, davranışsal kısmında ise bireyin uyumsuz davranışları üzerinde durulmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapi, teorik temelleri ve tesir düzenekleri en fazla araştırılmış, bir öteki deyişle üzerinde en çok bilimsel araştırma yapılmış psikoterapi yaklaşımıdır.
Terapi sürecinde bireyin günlük fonksiyonelliğini olumsuz etkileyen sıhhatsiz niyet ve davranışlarının değişimi ve bunun yanında olumsuz hislerinin şiddetinin azaltılması hedeflenmektedir.
ÜÇ KUŞAK BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ
BDT tek bir terapi prosedürü yahut yaklaşımı değil, birden fazla niyet ve sistemi bünyesinde barındırarak bireyde güzelleşmeyi amaçlamaktadır. Şahıstaki ruhsal problemlerle alakalı olarak davranışsal, duygusal, bilişsel üzere birçok farklı faktörlere yönelik uygulama ve yollardan oluşan Bilişsel Davranışçı Terapiler altında sınıflanmış 10’dan fazla terapi ekolü bulundurmaktadır. Bu ekoller çıkış yıllarına nazaran üç farklı kuşak altında toplanmıştır.
Birinci kuşak, 1950’lerden itibaren psikolojinin de popülerleşmesi ile bireydeki problemleri yahut acıları azaltabilmek hedefiyle öğrenme teorilerini kullanmıştır. Öğrenme teorilerinin kullanımı ile kişinin, sorun davranışına ve bu davranışı etkileyen çevresel şartlara odaklanarak ve değiştirerek bireyde güzelleşme sağlamayı hedeflerler.
İkinci kuşak 1970’lerde ortaya çıkmaya başlamıştır. Şahıstaki sorun davranışlarında kıymetli olan şeyin kişinin fonksiyonel olmayan niyetleri ve inançları olduğunu düşünür ve terapide bunları gaye alarak güzelleşmeyi amaçlarlar.
Üçüncü jenerasyon ise 2000’lerde ortaya çıkmış ve içerikten çok bireylerin his ve niyetleriyle olan münasebetlerine odaklanmışlardır. Bireylerin yaşadıkları birtakım zorlukları kabul etmelerini sağlayarak bu zorluklarla başa çıkmasını sağlamayı hedeflerler.
Üç dalga davranış terapilerinin temel özellikleri; bilişsel yaklaşıma verilen ehemmiyet, artık ve buraya odaklı olması, esneklik, sorun ve öğrenme odaklı olması, basamaklı ilerleme, vakit hududu prensibi ve kısa periyodik tedavi olması söylenebilir.
BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİNİN TEMELLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Bilişsel davranışçı terapi, kıymetlendirme etabında yapılandırılmış bir usul izler. Yani, her bilişsel davranışçı terapide bulunması gereken birtakım prensipler vardır.
Danışanın kendisine ve sorunlarına yönelik olarak daima gelişen bir formülasyona sahiptir. Bu sayede BDT, danışanların soruna sebep olan, işlevselliklerini etkileyen fikirleri fark etmelerini, değerlendirmelerini ve fonksiyonel hale dönüştürmeye yardımcı olur.
BDT, sağlam bir terapötik alaka gerektirir. Terapi kademesinde, danışan ile terapist ortasında inanç ve iş birliğine dayalı bir bağ kurulması terapinin sürekliliği ve faydalı olabilmesi için çok kıymetlidir.
Ayrıca, BDT iş birliğini vurgular ve danışanın etkin bir iştirakçi olarak terapi sürecine dahil olmasını gerektirir. Bu unsur, danışanın terapiyi bir takım çalışması olarak görmesini ve ne üzerinde çalışılacağına, neler yapılacağına ve ne sıklıkta görüşüleceğine birlikte karar vermelerini sağlar.
BDT’nin en kıymetli özelliklerinden biri ise artık ve buraya odaklı olmasıdır. Yani, kişinin problemlerini geçmişinde ya da çocukluğunda değil de onların şimdiki hayatlarında olan sıkıntılara odaklanarak bu problemleri güzelleştirmeyi maksatlar. BDT yaklaşımına nazaran de kişinin geçmişte yaşadığı meselelerin kıymetini kabul etse de kişinin şu an yaşadığı sorunları güzelleştirmenin daha kıymetli olduğunu savunur.
BDT, çocuk, ergen ve yetişkinlerde (bireysel, çift ve aile) uygulanabilen bir tedavi yaklaşımıdır. BDT; tasa bozuklukları, depresyon, travma sonrası gerilim bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, yeme bozukluğu, kişilik bozukluğu üzere birçok zorlanmanın tedavisinde kullanılmaktadır.