Atopik dermatit çocukluk çağının en sık görülen deri hastalıklarından biridir. Atopik dermatit, atopik egzema ya da alerjik egzema diye de isimlendirilir. Ekseriyetle süt çocukluğu periyodunda başlar. Hastalık, etkilenen bireylerin %45`inde birinci 6 ay, %60`ında birinci bir yaş ve %85`inde birinci 5 yaş içinde başlamaktadır. Atopik dermatitte genetik yatkınlık olduğu için alerjik nezle ve astımı olan ailelerin çocuklarında daha sık görülür.
Atopik dermatit deride kaşıntılar ve kızarıklıklarla ortaya çıkan allerjik bir deri hastalığıdır. Deride kuruluk, kaşıntı ve birtakım alanlarda kızarıklık ve pullanma sık görülen bulgulardır. Lakin atopik dermatitin en kıymetli bulgusu deri kuruluğudur. Kuruluğa bağlı olarak deride kaşıntılar meydana gelir. Kaşıntı da atopik dermatite has deri bulgularının çıkmasına neden olur. Kaşıntıyı terleme, sıcak, tahriş edici unsurlar ve alerjenlerle temas artırır. Kaşınma ile deri bütünlüğü daha kolay bozulur ve egzama olarak tanımladığımız bulgular oluşur. Kaşıntı gün içinde aralıklı olarak ortaya çıkabilir, akşamları ve geceleri ise daha fazladır. Bu nedenle olağan uyku tertibi büsbütün bozulabilir. Şiddetli kaşıntı atopik dermatite has deri yaralarının ortaya çıkmasına neden olur. Ortaya çıkan yaralar ise daha fazla kaşıntıya yol açar. Böylelikle kaşıntı-yara ortaya çıkması-kaşıntı biçiminde bir kısır döngü ortaya çıkar. Duygusal gerilimler de alevlenmelere neden olur. Kaşıntı hem hasta hem de ailesi için hayat kalitesini değerli ölçüde ve olumsuz halde etkileyebilir.
Egzema deride oluşan kızarık, üzeri pütürlü, pullanma ve sızıntı bulunan lezyonlardır. Atopik dermatitin yaşa nazaran deride tutulum alanları farklılık göstermektedir. Süt çocukluğu devrinde en sık yüzde (sıklıkla yanaklarda), saçlı deride, diz ve dirsek bölgelerinin dış yüzeylerinde ve kulak ardında görülür. Bez bölgesi çoklukla etkilenmemiştir. İki yaşından büyük çocuklarda daha çok dirsek içleri, diz gerisi, boyun, el ve ayak bileği bölgesini meblağ. Ergenlik periyodunda lezyonlar daha çok el ve ayak bilekleri, kol ve bacakların iç yüzlerinde, göz etrafı, yüz, boyun ve gövdenin üst kısmındadır. Bu periyotta egzama yalnızca ellerde olabilir. Ekseriyetle ciltte çizgilenme, kalınlaşma ve renkte yoğunlaşmaya neden olur.
Atopik dermatit hayatın ilerleyen evrelerinde gelişecek olan öteki allerjik hastalıkların birinci belirtisi olabilir. Atopik dermatitli çocuklarda ilerleyen yaşlarda astım ya da allerjik nezle gelişebilir. Atopik dermatit ile başlayan ve astım ve allerjik nezle ile devam eden bu süreç allerjik yürüyüş olarak isimlendirilir Atopik dermatitin tanısı için klinik bulgular ve muayene kafidir. Teşhis koydurucu bir laboratuvar bulgusu yoktur. Laboratuvar, temel olarak allerjilerin taranması ve misal bulgu veren ender görülen hastalıklardan ayırt edilmesi için kullanılır.
Atopik dermatitli her çocukta allerjenle duyarlanma saptanmaz. Hastalık şiddeti arttıkça allerjenle duyarlanma sıklığı artar. Bu nedenle allerjenle duyarlanma en çok orta ve ağır şiddetteki atopik dermatitli çocuklarda oluşur. En sık rastlanan allerji besin allerjisidir. Ülkemizde çocukluk çağındaki besin allerjilerinin %85`inden süt, yumurta akı, buğday, fındık ve daha seyrek olarak soya, balık ve susam ve yer fıstığı sorumludur. Besinlerin yanı sıra mesken tozu akarlarına, hayvan tüy ve döküntülerine ve polenlere karşı allerjiler de atopik dermatitde rol oynayabilir.
Tedavinin gayeleri derideki egzemanın azaltılması, derinin nemlendirilmesinin aktif olarak sağlanması ve egzemanın alevlenmesine neden olan etkenlerin ortadan kaldırılmasıdır. Deride kuruluk hastaların çabucak tümünde vardır. Tedavinin birinci hedefi deride var olan bu kuruluğun giderilmesidir. Derinin nemlendirilmesi ile kuruluk ve kaşıntı azalır, hafif olgular yalnızca derinin nemlendirilmesi ile denetim altına alınabilir. Çevresel faktörler hastalığın alevlenmesinde etkilidirler. Bu nedenle: yakınmalara yola açan besin, akar, hayvan ve polen allerjenleri ile temas önlenmelidir. Sıcaklık ve nem oranındaki ani değişikliklerden kaçınılmalı, terleme önlenmelidir. Yünlü, tüylü ve naylon giyeceklerden uzak durup bol kesitli pamuklu giysiler tercih edilmeli, çamaşırlar toz deterjandan çok sıvı deterjan yahut granül sabunlarla yıkanıp çok uygun durulanmalı, yumuşatıcı unsurlar kullanılmamalıdır. Deriyi tahriş eden deterjanlar, kimyasal unsurlar, parfümlü ve renkli sabunlar kullanılmamalıdır. Atopik dermatit tedavisinde en faal ilaç egzema üzerine sürülen kortizonlu kremlerdir. Tüm bedene yayılacak formda kullanılmadıkları sürece ve sık kullanılmadıkları sürece önemli yan tesirlere yol açmazlar. Muhtemel yan tesirleri ortasında deri incelmesi, renklenmede azalma, çizgilerin oluşması, deri altı kanamalar, deri altı damar genişlemeleri olabilir. Çok güçlü tesire sahip kortizonlu ilaçların uzun mühlet deriye uygulanması ile nadiren önemli sistemik tesirler de ortaya çıkabilir. Bu nedenle hastalar hekimine istişareden bu ilacı kullanmamalıdır. Kortizon içermeyen kremler pimekrolimus ve takrolimus 2 yaşından büyük bebeklerde hafif ve orta şiddette atopik dermatit tedavisinde kullanılması önerilmektedir. Kortizonlu ilaçlarda görülen yan tesirlere yol açmazlar. Yüz üzere hassas deri bölgelerinde kullanılabilirler. Bu ilaçlar kullanılırken deride renk değişikliği olmaması için güneş ışığından korunma gereklidir. Antihistaminiklerin tedavide yeri yoktur, yalnızca kaşıntının giderilmesinde bilhassa gece kaşıntısının engellenmesinde faydalı olabilirler. Fototerapi ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar (siklosporin vb) ya da biyolojik casuslar (dupilumab) tedaviye kâfi karşılık alınamayan ağır olgularda gerekli olabilir.