Öfke, doyuma ulaşmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen doğal ve kozmik bir duygusal yansıdır. Öfke, bireyler ortası ilgilerde problemlere, çalışma hayatında üretkenliğin, fonksiyonelliğin bozulmasına, fizikî ve ruhsal sıhhatte kıymetli meselelere neden olabilmektedir.
Gençlerde karşımıza çarçabuk çıkan öfke, bedensel değişimin ve gelişimin tesiriyle daha çabuk kendini gösterebilen bir öfkeye dönüşüyor. Fizikî değişime karşı koyamayan, bu gelişime müdahale edemeyen genç; bu engellenme öfkesini farklı durumlarda ortaya çıkarabilir. Gençlerdeki bu süratle ortaya çıkan öfkeye baktığımız vakit yaşadıkları kimlik karmaşasının yarattığı duygusal patlamaların dışa vurumu olduğunu görebiliriz.
Ergenlik periyodu, bireyin ‘ben kimim?’ sorusuna karşılık aradığı bir periyot olmakla bir arada çocukluktan yetişkinliğe geçilen evrede kimliği bulma sürecidir. Bu süreçte zihinsel ve duygusal gelişime girerler. Duygusal gelişimin bir modülü olan öfke; kendini kabul ettirme, var olma uğraşına karşılık aldığı olumsuz yansılarla daha çok ortaya çıkar. Nedir bu kendini kabul ettirmeye karşılık olumsuz reaksiyon
-
Bireyin fikir beyan etme isteğine karşı reddedilmesi
-
Görünür olma yahut görünmeme muhtaçlığı üzere karşı isteklerin yerine getirilmemesi
-
Yetişkinliğe yaklaşırken çocukluktan ayrılmanın verdiği kabul görmeme
Ergenlik bedensel, duygusal ve toplumsal gelişimin görüldüğü bir çağdır. Bu gelişimin periyodunda karşılaşılan sıkıntılarla başa çıkmak için öfke bir savunma olarak kullanılır. Ergenler ile yetişkinlerin öfkelendiği durumlar birbirinde farklı olduğu için çatışma ortaya çıkar. Yetişkinlerin kendilerinin de birebir periyottan geçtiğini, birer genç olduklarını unutarak reaksiyon verdiklerini görebiliyoruz. Gençler yaptıkları ve yapacakları her davranışa karşı reaksiyon alacakları fikriyle öfkeyi bir savunma olarak kullanmaktalar. Aslında bu savunmaya gereksinim duyulmaması ismine gençlere gösterilen empatik yaklaşım, kendilerinin ve sundukları fikirlerinin önemsendiğini hissetme, artık bir çocuk olarak algılanmak değil genç yetişkin olarak kabul görmek üzere istekleri olduğunu gözlemliyoruz.
Yetişkinlerin yeri gelince ‘sen çocuksun sus’ yeri gelince ‘sen büyüdün artık ona nazaran davran’ formunda verdiği yansılar gençlerdeki öfkeyi arttıran etkenler ortasındadır. Ergenlik denilen bu geçiş periyodunda yaşanılan kimlik arayışı yetişkinler tarafından kolaylaştırılmak yerine zorlaştırılıyor. Hala daha çocuk mu yoksa yetişkin mi ayırt etmeye çalışan, sorumluluk almak isterken bir yandan verilen sorumluluktan kaçan, öne çıkmak isterken geri planda da kalmayı tercih eden gençlerin karasız yapısına takviye olarak, anlayarak gitmek yerine bu halde hem çocuk hem de yetişkin üzere görerek köstek oluyoruz.
Kimse beni anlamıyor!
Bu kelam büyük bir dönüşüm serüveni olan ergenliğin sloganı haline gelmiştir. (Parman, 2020)
Bu periyot bireyin hayatındaki mihenk taşlarından biridir. Bu süreçte birey ailesiyle olan bağlantısını yine tanımlayacak, bağlantı köprülerine gereksinim duyacaktır. Başkaldırsa da yanında sağlam, dengeli, kapsayıcı bir bakım veren görmeye gereksinim duyar. Gençler yapmak istediklerine daima karşı çıkılacağını düşünerek hareket ederler. Bu yüzden her vakit reaksiyona hazırdırlar ve öfkeyi kendilerine kalkan olarak kullanırlar. Yaşadıkları fizyolojik gelişim özellikleri hislerini da vurur, iç çatışmalar yaşar ve bunları yola koymaya çalışırlarken bir de dış odaklı çatışmalar gençleri kolay öfkelenir hale getirir. Aslında bu devirde de sırf öfke değil, insanı insan yapan başka tüm hisler ağır olarak yaşanır. Sevinç, hüzün, nefret hepsi çizgi safhadadır. Bu yüksek hislerin tamamı görülmelidir sadece öfkenin fark edilmesi, görünür olması gençleri öfkeyi daha çok kullanmaya teşvik etmektedir.
Ergenlerin bu bireyliklerini arama çabasını haklı bir öfkeye dayandırdıklarını görebiliyoruz ama bazen, çocukluktan genç yetişkin bireye gerçek giderken oluşan geçişin getirdiği yük karşısında ilgi görmek, biraz da onlara ‘ergen’ denilip anlayış gösterilmesi gerektiğine inanmaları ve talepleri dışında bu inançlarının yerine getirilmemesi de öfke çıkarmalarına yansımaktadır.
Ayrıca biyolojik yapıdaki değişimin psikoloji üzerine farklı bir tesiri olabilir. Kimileri içe kapanır, kimileri sonlu olur, kimileri da kendilerini denetim altında tutabilir. Daima kendi isteklerini yerine getirmek isterler sebebi, şimdi kişiliklerinin yerine oturmamasından kendilerini yetişkin olarak görmelerinden kaynaklanır. Olaylara hislerle yaklaşır, hisleri ağır basar. Bir yetişkin üzere önemsenmek, kaile alınmak, fikirlerine danışılmasını ister. Kimse benim neyi neden yaptığıma ne yaptığıma karışmasın, kendim yapabilirim üzere bir özgür olma isteği vardır. Kendi bildiklerini okuma isteği baskın olduğundan aile içinde bu sebepten yaşanan tartışmalar gerginlikler onu daima dışarı atacaktır. Arkadaşlarına sevgililerine daha yakın olmak isteyeceklerdir zira onları yalnızca onlar üzere olanlar anlar fikri hakimdir. Bir kümeye ilişkin olmak, otantik benliği ortaya koymak ömrün temel hedeflerinden birisi haline gelir.
Bu devir bireyin fikir yapısının, olayları algılamasının değiştiği, daha hassas, daha kırılgan olduğu bir devirdir. Ergenlik periyodundaki bireylerin niyet, davranış kalıpları hakkında biraz bilgili olmak, onları anlamaya gayret göstermek, tahammüllü olabilmek, empati yapmak, velhasıl onlara kıymet vermek ve bunu onlara hissettirmek bu öfke patlamalarına yardımcı olmamızı sağlayacaktır.